Başlangıç Rehberi (Türkçe)
From ArchWiki
i18n |
---|
Česky |
Dansk |
简体中文 |
正體中文 |
Deutsch |
English |
Español |
Français |
Italiano |
Lietuviškai |
Português Brasil |
Türkçe |
Arch Linux Kurulumu ile ilgili bilmek istediğiniz herşey
Hoşgeldiniz. Bu doküman sizlere GNU Linux dağıtımı olan Arch Linux'un kurulum aşamalarını anlatmaktadır. Bu belge bir kurulum belgesinden daha fazlasını içermektedir. Çünkü Arch Linux sistem yapısı ve konfigürasyonları hakkında belirli bir düzeyde bilgi gerektiren bir dağıtım olma özelliğindedir. Bu nedendendir ki bu belgede kurulum dışında ekstra açıklamalar ve bilgilerede ulaşacaksınız. Yeni kullanıcıları hedef alsa da bu yönüyle güçlü bir referans ve bilgi kaynağı olma gayreti içerisindedir.
Arch Linux da diğer tüm GNU/Linux dağıtımları gibi moduler bir yapıdadır ve kurulumu 3 ana kısıma ayırmak mümkün olmaktadır.
II: X Ortamının Yüklenmesi ve ALSA ayarları
III: Masaüstü Ortamının Yüklenmesi ve Yapılandırılması
DON'T PANIC! (Panik Yok)
Arch Linux Sistemi,basit komut satırı araçları kullanarak, bash kabuğu ile kullanıcılar tarafından bir araya getirilmiştir. Bu yapının adına Arch Linux Felsefesi. diyebiliriz. Katı yapıları ve kuralları olan diğer linux dağıtımlarından farklı olarak, Arch Linux'un sizler adına seçmiş olduğu çevresel birimler yada çeşitli konfigürasyonlar bulunmamaktadır. Komut satırı kullanarak, Arch Linux depolarından dilediğiniz paketleri pacman yardımı ile internetten indirebilecek, ve sisteminiz isteklerine karşılık verene kadar yükleme işlemini dilediğiniz gibi ayarlayabileceksiniz. Bu özelliği ile Arch Linux maksimum düzeyde esneklik ve seçenek sağlamakta, aynı zamanda sistem kaynaklarının da mümkün olan en üst düzeyde kontrol edilmesine olanak tanımaktadır.
Arch Linux Felsefesi
Arch dizayn edilirken temel olarak ele alınan prensip basitliktir.
'Basitlik, bu belgede, gereksiz eklentiler, düzenlemelerden ve karmaşıklıklardan arınmış, zarif ve sadeliği ön planda tutmuş bir yaklaşım anlamında kullanılmaktadır.
Akılda tutulması gereken bazı görüşler:
- " 'Basitlik' kullanım açısından deil, teknik açıdan tanımlanmalıdır. Kullanımı kolay fakat teknik açıdan zayıf olmasındansa, teknik olarak sade ve zarif fakat teknik açıdan biraz daha fazla emek istemesi çok daha iyidir."
- "Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem" ya da "Varoluş gereksiz bir çoğalma değildir." -Occam razor'dan. Burada ki razor kelimesi ulaşılmak istenen basitlik için gereksiz karmaşıklıkların traş edilmesi anlamına gelen metod ve teoriyi nitelendirmektedir.
- "Tekniğimi sıradışı yapan şey onun basitliğinde saklıdır.Ben hep en kolay yolun en doğru yol olduğuna inanmışımdır." - Bruce Lee
- Kullanışlı bir kullanıcı referansı olarak bu belgenin bir çıktısını almak isteyebilirsiniz.
- If you would like to add to this wiki, please include the "Why" as well as the "How", where appropriate. The best documentation teaches us how, as well as why!
- Arch wiki belgeleri gerçkten çok geniş bir kaynaktır. Bu nedenle yaşadığınız sorunlar yada almak istediğiniz bilgi için ilk bakmanız gereken yer burası olmalı; IRC (freenode #archlinux), bunun dışında ise, cevabınızı bulamadığınız sorunlarınız için forumlarımızı inceleyebilirsiniz.
Arch'a Hoşgeldiniz! Dilerseniz Başlayalım.
İlk Aşama: Temel Sistem Kurulumu
Son sürüm ISO'ya ulaşmak
Arch Linux'un son sürüm ISO dosyasına ulaşmak için burayı kullanabilirsiniz..
- Core-iso ve FTP-dowloads ikisi de yalnızca Arch Linux temel sistemi için gerekli paketleri yükler. Temel sistemin herhangi bir Grafiksel Kullanıcı Arabirimi (GUI) olamdığını belirtmek isterim. Temel olarak GNU araç zinciri(derleyici, assembler, linker, kütüphaneler ve ekstra bir kaç uygulama), Linux Çekirdeği ve ekstra bir kaç kütüphane ve modül barındırır. Arch Linux Sisteminin kalan kısmını, GUI(Grafiksel Kullanıcı Arabirimi), kullanıcı bazlı komut satırı, i686/x86-64 ikili paketlerini yüklemek için pacman oluşturur. Bu sürece aşağıda detaylıca değinilmiştir.
ISO dosyasını CD'ye yazdırın.
Arch Linux CD'sini Çalıştırmak
Official Arch Linux Install Guide Bu belgede oldukça faydalı bilgiler bulabilirsiniz.. Öncelikle Arch Linux CD nizi CD-ROM sürücünüze yerleştirin ve bilgisayarınızı yeniden başlatın. Normal koşullar altında bilgisayarınızın CD den çalışması(boot etmesi) beklenir. Fakat bunun gerçekleşmemesi halinde, BIOS ayarlarınıza girerek, ön yükleyici önceliklerinizi düzenlemeniz gerekir. (CD'den boot şeklinde ayarlamak).
Yararlı yükleme seçenekleri:
- ide-legacy IDE sürücülerinizle sorun yaşıyorsanız
- noapic acpi=off pci=routeirq nosmp Sisteminiz ön yükleme sırasında takılıyorsa
- acpi=nommconf pci:mmconfig yüklendikten sonra donma ile karşılaştıysanız
- memtest86+ hafızanızı(RAM) hatalara karşı denetlemek istiyorsanız
- lowmem Kısıtlı RAM'i olan eski makinalar için kullanışlı
Hafıza Gereksinimleri
- CORE ISO: lowmem boot image 64 MB RAM x86_64/i686 (bütün paketler seçili, SWAP bölümü)
- CORE ISO: arch boot image 160 MB RAM x86_64/i686 (bütün paketler seçili, SWAP bölümü)
- FTP ISO : 160 MB RAM x86_64/i686 (bütün paketler seçili, SWAP bölümü)
"Arch Linux Installation / Rescue System" seçebilirsiniz. Eğer ön yükleme seçeneklerinizi değiştirmek istiyorsanız "e" ye basabilirsiniz.
Giriş ve Klavye ayarlarının değişimi
'root' ile giriş yapılır. Türkçe klavye kullanmak istiyorsanız:
km
komutunu verip listeden trq / Türkçeyi seçip, Türkçe klavye düzeni ile çalışabilirsiniz.
Yüklemeye Başlamak
Aşağıdaki komutu yazarak yükleme işlemini başlatabilirsiniz.
/arch/setup
Yükleme Kaynağının Seçilmesi
Yükleme ekranı gelince, sizden bir yükleme kaynağı seçmeniz istenecektir. Core-ISO kullanıyorsanız CD yi, FTP-ISO kullanıyorsanız FTP seçeneklerini seçmeniz gerekmektedir.
- Eğer CORE-ISO seçtiyseniz, Harddisklerin Hazırlanması şeklinde devam edeceksiniz.
- FTP kullanacak olanlar için: Eğer FTP kurulum gerçekleştirmek istiyorsanız, sizden ethernet kartlarınızın manuel olarak yüklemenizi isteyecektir. Udev gerekli modullerin yüklenmesini sağlamak için çok etkin bir yol olabilir. Bu kodu çağırarak ifconfig -a vc2'den kontrol edebilirsiniz.. (Sonrasında OK ye basarak ilerleyebilirsiniz.)
FTP: Ağ Yapılandırması
Eğer arayüz ve HWaddr listede varsa, o zaman modüller yüklenmiş demektir. Eğer arayüzünüz listede yoksa, yükleyiciden araştırmanız ya da manuel olarak başka bir sanal konsol üzerinden düzenlemeniz gerekmektedir. (Alt + F1 den F6'ya kadar seçenekler ile farklı konsollara geçiş yapabilirsiniz. Alt+F5 ile kurulum çıktılarını görebilirsiniz.)
Bir sonraki pencere de sizden ağ arabirimini seçmeniz istenecektir. Uygun olan arabirimi seçerek kuruluma devam edebilirsiniz.
Yükleyici sonradan size DHCP kullanıp kullanmayacağınızı soracaktır. Eğer Yes seçimi yaparsanız dhcpcd komutu çalışacaktır. Bu komut ile uygun olan IP adresiniz ve Gateway adresiniz bulunacaktır; eğer No seçiminde bulunursanız ise sizden statik IP, netmask, broadcast, gateway DNS IP, HTTP proxy, and FTP proxy gibi bilgilerin bir bölümünü ya da hepsini elle girmenizi isteyecektir. Son olarak ayarlarınızı tekrar göstererek doğruluğunu kontrol etme şansı tanıyacaktır.
Kablosuz Ağ Ayarı
Kurulum sırasında kablosuz bağlantı kurmak için temel prosedür şu şekildedir:
- Öncelikle başka bir sanal konsola geçin. (Mesela, Alt + F2 tuşlarına birlikte basarak ikinci sanal konsola geçebilirsiniz. Kuruluma başladıysanız, F2'den F6'ya kadar kullanabilirsiniz.
- Ağ kartınızı tanımak ve ağ kartınızın çekirdek modülünü görebilmek için şu komutu veriniz:
hwdetect --show-net
Udev tarafından kablosuz aygıtınızın modülünün açılışta yüklenip yüklenmediğini öğrenmek için:
lsmod | grep kablosuz_aygıtının_modülü örnek: lsmod | grep iwlwifi
Ayrıca, kablosuz aygıt sürücüsünün düzgün yüklenip yüklenmediğini görmek için şu komutu veriniz:
iwconfig
Eğer kablosuz aygıt düzgün yüklenmişse, ağ aygıtını komut çıktısında görebilirsiniz (wlan0, ath0 vs.)
- Kablosuz ağ aygıtını çalıştırın (örnek intel ağ kartı içindir):
ifconfig wlan0 up
wlan0'ı iwconfig çıktısındaki isimle değiştirmeyi unutmayınız
- Erişim Noktası (Access Point) için gerekli ayarları uygulayın:
iwconfig wlan0 essid ERİŞİM_NOKTASI_İSMİ key ŞİFRE
- IP numarası alın:
dhcpcd wlan0 (wlan0 örnektir, sizdeki farklı ise onu kullanın)
- Bağlantınızı test edin:
ping -c3 www.google.com.tr
Harddisklerin Hazırlanması ile devam edebilirsiniz.
Harddisklerin Hazırlanması
Öncelikle menüden ilk seçenek olan "Prepare Harddrive" seçeneğini seçiyoruz. Bu seçenek bize harddisklerimizin yapılandırılması ve hazırlanması konusunda yardımcı olacaktır.
- Seçenek 1: Auto Prepare (Otomatik Hazırlama İşlemi)
Bu işlem harddiskinizi aşağıdaki gibi yapılandırır:
- ext2 /boot bölümü, öntanımlı boyutu 32MB'dir. Boyutu değiştirebilmeniz için karşınıza bir menü gelecektir.
- swap bölümü, öntanımlı boyutu 256MB'dir. Boyutu değiştirebilmeniz için karşınıza bir menü gelecektir.
- Farklı / (kök) ve /home bölümü, (boyutları değiştirme olanağınız bulunmaktadır). Dosya sistemi olarak ext2, ext4, reiserfs, xfs ve jfs, kullanabilirsiniz; fakat / (kök dizini) ve /home bölümü aynı dosya sistemini kullanmak zorundadır.
Otomatik bölümlendirme işlemi harddiskinizdeki tüm bilgileri silecektir!. Yükleme progrmaındaki uyarıları dikkatlice okuyun aksi halde verileriniz zarar görebilir. Eğer sisteminiz de tek bir harddisk yada bölüm varsa ve bunu Arch için ayarlamak istiyorsanız tabi ki endişelenmenizi gerektiricek bir şey yok.
- Seçenek 2: (Önerilen) Harddiski Bölümlendirme (cfdisk ile)
Yüklemek istediğiniz harddiski seçin (/dev/sdx).
Bu noktada, biraz daha ileri düzey ya da daha önceden bölümlendirme işi ile haşır neşir olan kullanıcılar manuel bölümlendirme seçeneği ile daha rahat edebilirler. Paket Seçimi
Bölüm Bilgilendirmesi
Partitioning yada Türkçe karşılığı ile bölümlendirme, diskin belirli bir bölümünün diğer bölümden ayrılması anlamına gelir. Ve bu bölümler birbirlerinden ayrı davranır ve ayrı bir disk miş gibi işlem yapılabilir. Bölümleri üç farklı kategoride inceleyebiliriz. "Primary", "Extended", and "Logical".
Primary bölümler yüklenebilirlerdir(bootable), ve sayıca 4 ile limitlidirler. 4 bölümden sonra, logical veya Türkçe karşılığı ile mantıksal bölümler içeren extended (uzatılmış) bölümlendirme kullanmak zorunda kalırsınız.
Extended bölümler kendi başlarına kullanabilir değillerdir. Onlar yalnızca mantıksal bölümleri kapsarlar.
Diskinizi bölümlendirirken, sda1-3 bölümlerini birincil bölüm, sda4'ü uzatılmış bölüm, sda5 ve sda6'yı mantıksal bölüm olarak kullanmak uygun bir çözüm olacaktır.
Takas Alanı
Takas (swap) alanı, diskinizde sanal bellek olarak yer almaktadır. Saklanacak veri fiziksel (donanım) RAM'e sığmadığı zaman takas alanı kullanılır.
Takas alanı boyutu belirlenirken eskiden kullanılan 2 x RAM formülü bilgisayarların daha yüksek RAM desteklemesi sonucu tarih olmuştur. Buna rağmen 512 MB RAM'e sahip bir bilgisayarda, iki katı formülünü uygulayabilirsiniz. 1 GB belleğe sahip iseniz, takas alanını 1 GB olarak belirleyebilirsiniz. Daha yüksek miktarda belleğiniz var ise, takas alanı kullanamayabilirsiniz ancak bu önerilmemektedir. Her halükarda 1GB takas alanı ayarlamak faydalı olacaktır.
Dizin Şeması
Bölüm şeması kullanıcının keyfiyle ilintilidir. Her kullanıcının farklı seçenekleri olacaktır. Genel olarak bir GNU/Linux dosya sisteminde şu bölümler vardır: / kök dizini ifade eder. Dizin hiyerarşisinde ilk sırada yer alır. Diğer dizinlerin farklı disk bölümlerinde olmasına rağmen kök dizini altında olduğu varsayılır.
/boot çekirdeğe dair dosyalar (kernel ve ramdisk dosyaları) dosyaları ve sistem önyükleyicisi ayarları burada yer almaktadır.
/home ev dizinlerini ifade eder, kullanıcıların dosyaları burada yer almaktadır. /usr kök dizinden sonra hiyerarşide önem bakımından ikinci sırada gelen /usr dizininde, programlar, program ayarları, dökümanlar vb. dosyalar bulunur. /tmp geçici dosyaların barındığı dizin anlamına gelmektedir. /var sistem değişkenlerini barındıran dizindir. Önbellek, kayıt günlüğü dosyaları, pacman önbelleği bu dizin altında yer almaktadır.
Bu dizinlerin tamamına ayrı disk bölümü ayrı disk bölümü ayırabileceğiniz gibi, belirli dizinleri ayıran bir disk bölümlendirmesi gerçekleştirebilirsiniz. Örneğimizde / (kök) /home ve swap'i ayrı bölümlerde tutacağız.
Disk bölümlendirme
cfdisk konsol arayüzünde disk bölümlendirmenizi sağlayan bir uygulamadır. cfdisk ile disk bölümlendirmek için şu aşamaları takip edin. (Yukarıda değindiğimiz üzere /, /home ve takas alanı oluşturacağız.)
- New seçeneğini seçin
- Primary (birincil) bölüm oluşturun
- Size için 4~12 gb arası bir değer, ev kullanıcısı için geçerlidir. Yinede 10 gb ve üstü bir değer kullanmanız tavsiye edilir.
- Type için 83 yazmanız gerekiyor. Bu Linux dosya sistemi anlamına gelmektedir.
- Aynı işlemleri tekrar gerçekleştirip /home için bölüm oluşturun.
- Aynı işlemleri tekrar gerçekleştirip takas alanı oluşturun yalnız burada Type için 82 yazmanız gerekmektedir.
İşlemi tamamladıktan sonra, aşağıdaki örnek gibi bir tablo oluşmuş olacaktır.
Name Flags Part Type FS Type [Label] Size (MB) ------------------------------------------------------------------------- sda1 Primary Linux 10240 #kök dizinimiz sda2 Primary Linux swap / Solaris 1024 #takas alanımız sda3 Primary Linux 26480 #ev dizinimiz
Write seçtikten sonra, yes yazıp disk bölümlendirmeyi kaydedin.
Benim diskim IDE, neden isimlendirmeler SCSI disk gibi çıkıyor?
GNU/Linux çekirdeğindeki libata and PATA modüllerinin gelişimi doğrultusunda, bütün IDE, SATA ve SCSI sürücüler sdx ile isimlendirilmeye başlamıştır. Bu normal bir durumdur, panik yapmanıza gerek yoktur.
Bölüm İçin Dosya Sistemi Seçimi
Öncelikle, takas alanı için bölüm sorulacaktır. Takas alanı olarak oluşturduğunuz bölümü seçiniz. Bundan sonra bu bölüm üzerinde takas alanı olarak oluşturmak istediğinize dair bir soru ile karşılaşacaksınız. Bu soruya Yes yanıtını veriniz. Bundan sonra, kök dizinin bağlanacağı bölümü ev dizinini bağlayacağınız bölümleri sırasıyla seçiniz.
Dosya Sistemi Seçimi
Dosya sistemleri, kullanıcının seçimine kalmış bir seçenektir. İstediğiniz dosya sistemini kullanabilirsiniz. Her dosya sisteminin birbirine göre artı ve eksileri bulunmaktadır. Şu an revaçta olan dosya sistemi ext3'tür. Farklı bir dosya sistemi de kullanabilirsiniz. Dosya sistemleri hakkında daha fazla bilgi almak için [buraya] bakabilirsiniz.
Paketleri Seçin
- Core ISO: Kaynak olarak CD'yi seçin. Eğer birden fazla CD sürücünüz var ise, uygun olanını seçin.
- FTP ISO: FTP/HTTP yansısı seçiniz. archlinux.org 50KB/s ile limitlenmiş durumdadır.
Paket seçimi 2 şekilde olmaktadır. Öncelikle paket grubunu seçip ardından gruba dahil olan paketleri seçebilirsiniz. Seçim yapmak veya kaldırmak için boşluk (space) tuşunu kullanın.
- BASE grubunda GNU/Linux çalıştırmak için gerekli temel paketler yer almaktadır. Linux çekirdeği, dosya sistemine için uygulamalar, sistem önyükleyicisi, bash vb.
- SUPPORT: Dosya sistemleri ve çeşitli yardımcı paketler bu kategoride yer almaktadır.
- DEVEL: Geliştirme ve derlemeye yönelik paketler bu kategoride yer almaktadır. (gcc vb.)
- LIB: Çeşitli kütüphaneler bu kategoride yer almaktadır. (libevent vb.)
Devam etmek için OK seçeneğini kullanıp Select all packages by default sorusuna Yes olarak cevap vermeniz ilk kurulum için yeterli olacaktır. Sonraki ekranda seçilen paketlerin hepsinin listelendiğini göreceksiniz. İsteğe bağlı olarak buradan istemediğiniz paket(ler)i kaldırabilirsiniz. (Gereksiz sürücü, kütüphane vb. Ancak ne işe yaradığını bilmediğiniz paketi listeden kaldırmamanız tavsiye edilmektedir.)
Paketleri Kurun
Daha sonra, 'Install Packages' seçeneğini seçin. Öncelikle paketlerin pacman'in önbelleğinde saklamak isteyip istemediğinize dair bir soru ile karşılaşacaksınız. Önbellekte dosya tutmak, geri dönüş için tavsiye edilen bir metoddur. Bu yüzden bu soruya Yes diyip onay vermenizi tavsiye ederiz. Bundan sonra bütün paketlerin kurulduğunu göreceksiniz.
- Eğer FTP ISO'su kullanıyorsanız, seçtiğiniz paketler internetten indirilip kurulacaktır.
- BASE ISO kullanıyorsanız, seçtiğiniz paketler CD'den kurulacaktır.
Sistemi Yapılandırın
Bu aşamadaki bilgileri dikkatlice uygulamanız tavsiye edilmektedir.' 2009.02 öncesi sürümlerde kurulum betiği size hwdetect seçmek isteyip istemediğinizi soracaktır. İlk defa kuruyorsanız 'yes' olarak yanıtlamanız tavsiye edilir. İleri derecede kullanıcılar donanımıyla ilgili yeterli bilgiye sahipse ve donanımlarla ilgili modülleri biliyorsa /etc/rc.conf, /etc/mkinitcpio.conf ve /etc/fstab dosyalarını kendileri düzenleyebilecekleri için, 'no' diyebilir.
Daha sonra size USB, FireWire, PCMCIA, NFS paylaşımları, RAID, LVM2 ve şifrelenmiş dosya sistemlerinden önyükleme yapma desteğini açmak ve DSDT desteğini etkinleştirip isteyip istemediğiniz sorulacaktır. Eğer gerekiyorsa 'yes' diyin, örnek kurulumda 'no' dedik.
Daha sonra hangi metin editörünü kullanmak istediğiniz sorusu ile karşılaşacaksınız. Kurulumda nano ve vi(m) seçenekleri mevcuttur. Kullanabilme kabiliyetinize göre bu iki metin editöründen birini seçmelisiniz. Seçtikten sonra, yapılandırma dosyaları listesini göreceksiniz. Seçtiğiniz editörle bu yapılandırma dosyaları açılacaktır.
Kurulum betiği bunları neden daha da kolaylaştırmıyor?
Kurulum sürecini gizlemek Arch Linux Felsefesine aykırıdır. Yeni ve güncel GNU/Linux çekirdekleri otomatik donanım tanıma konusunda çok ilerlemiştir. Arch Linux yine de felsefeye uygun olarak şeffaflık kaygısıyla yapılandırmayı kullanıcıya bırakmaktadır. Kurulum böylece sona ermiş bulunmaktadır. Şimdi sırada yapılandırma seçenekleri başlamaktadır.
/etc/rc.conf
Temel yapılandırma dosyası *BSD den esinlenerek /etc/rc.conf olarak belirlenmiştir. Sistemin temel yapılandırması bu dosyaya dayanmaktadır. Bu dosyada öne çıkan başlıklar ise şunlardır:
- LOCALIZATION bölümü
- LOCALE=: Bu kısımda sistem yerelini ayarlamak mümkündür. locale -a komutu çıktısını alarak kullanılabilir yerelleri listeleyip kullanmak istediğiniz yereli buraya yazabilirsiniz.
- HARDWARECLOCK=: Donanım saatini ayarlamanıza yarar. UTC veya localtime seçeneklerinden birini kullanabilirsiniz. UTC zaman dilimi ve yaz/kış saati uygulamaları bakımından işinize yarar niteliktedir. localtime seçeneği ise bilgisayarınızda başka işletim sistemleri varsa sistem kapanırkenki zaman dilimini donanım saatine göndermenizi sağlar.
- TIMEZONE=: Buraya zaman dilimini girmelisiniz. (Zaman dilimleri /usr/share/zoneinfo/ altındadır).
- KEYMAP=: Klavye şemasını burada ayarlayabilirsiniz. Mevcut klavye şemaları /usr/share/kbd/keymaps altında bulunmaktadır. Bu sadece sanal konsol için geçerlidir, grafik ortamda bir işe yaramamaktadır.
- CONSOLEFONT=: Konsolda kullanılacak yazıtipini belirlemenizi sağlar. Mevcut yazıtipleri /usr/share/kbd/consolefonts/ dizini altında bulunabilir. Kararsız kalırsanız boş bırakabilirsiniz
- CONSOLEMAP=: Defines the console map to load with the setfont program on bootup. Possible maps are found in /usr/share/kbd/consoletrans, if needed. The default (blank) is safe.
- USECOLOR=: Konsolda renkli çıktılar görmek istiyorsanız, 'yes' olarak ayarlamalısınız.
Örnek:
LOCALE="tr_TR.utf8" HARDWARECLOCK="localtime" TIMEZONE="Europe/Istanbul" KEYMAP="trq" CONSOLEFONT="ter-v16b" CONSOLEMAP= USECOLOR="yes"
- HARDWARE bölümü
- MOD_AUTOLOAD=: Bu satırda 'yes' kullanmanız, udev'in sistem açılışında gerekli modülleri otomatik olarak yüklemesini sağlar.
- MOD_BLACKLIST=: BU YÖNTEM ARTIK KULLANILMAMAKTADIR!
- MODULES=: Bu bölümde yüklenmediğinden emin olduğunuz modüllerin otomatik yüklenmesini sağlayabilirsiniz. Ayrıca yüklenmesini istemediğiniz bir modülün adını !modüladı şeklinde yazarak yüklenmesini engelleyebilirsiniz. Örnekte IPv6 ve pcspeaker modüllerinin nasıl yüklenmeyeceğini görebilirsiniz.
# Scan hardware and load required modules at bootup MOD_AUTOLOAD="yes" # Module Blacklist - Deprecated MOD_BLACKLIST=() # MODULES=(e100 eepro100 mii slhc snd-ac97-codec snd-intel8x0 soundcore !net-pf-10 !pcspkr)
- NETWORKING bölümü
- HOSTNAME=:Bilgisayar adını veya istediğiniz bir host yazabilirsiniz.
- eth0=:'Ethernet, card 0'. Eğer statik bir IP adresine sahipseniz IP adresi, ağ maskesi ve broadcast adresini bu satırda ayarlayabilirsiniz. Otomatik IP alabilmek için eth="dhcp" kullanmanız yeterlidir.
- INTERFACES=: Daha önceden ayarladığınız ağ arabirimlerini başlangıçta otomatik olarak açılmasını buradan sağlayabilirsiniz. (eth0 ve lo mesela, wlan0'ı da kullanabilirsiniz ancak wireless için bu yöntem tek bir erişim noktası (access point) için geçerli olacağından kullanmanız pek tavsiye edilmez.)
- gateway=: Eğer statik IP kullanıyorsanız, ağ geçidinizi bu satırda tanımlamalısınız. DHCP kullanıyorsanız bu satırı görmezden gelebilirsiniz.
- ROUTES=: Eğer statik IP kullanıyorsanız, 'gateway' in önündeki ! işaretini kaldırmalısınız. DHCP kullanıyorsanız, ünlemi kaldırmayınız.
Örnek, DHCP:
HOSTNAME="archlinuxtr" #eth0="eth0 192.168.0.2 netmask 255.255.255.0 broadcast 192.168.0.255" eth0="dhcp" INTERFACES=(eth0) gateway="default gw 192.168.0.1" ROUTES=(!gateway)
- DAEMONS bölümü
Sistem servisleri DAEMONS satırından kontrol edilmektedir. Mevcut sistem servisleri /etc/rc.d/ dizininde bulunmaktadır. O dizinde bulunan betikler yardımıyla sistem servisleri kontrol edilmektedir. Açılışta bir servisi başlatmak için /etc/rc.d/ dizininde bulunan servis betiğinin ismini DAEMONS satırına eklemeniz yeterlidir. Yazılma sırasına göre servisler başlatılmaktadır.
DAEMONS=(@network syslog-ng !netfs crond)
- Eğer bir servisi açılışta başlatmak istemiyorsanız başına ünlem (!) koymanız yeterlidir.
- Bir servisin başarıyla çalışıp çalışmadığını beklemek yerine doğrudan arkaplanda çalıştırılmasını istiyorsanız. Başına @ işareti koymanız yeterlidir. Bu yöntemle sistemin daha hızlı açılmasını sağlayabilirsiniz.
- Yeni sistem servisleri kurduğunuzda DAEMONS satırını düzenlemeniz sizin açınızdan faydalı olacaktır.
/etc/fstab
fstab'ın açılımı file systems table ifadesidir ve dosya sistemi tablosu anlamına gelmektedir. Disk bölümlerinin nasıl kullanılacağı bu dosya üzerinden belirlenmektedir. mount komutu başta olmak üzere çeşitli dosya sistemine ilişkin çeşitli komutlar ve yazılımlar /etc/fstab dosyasını referans almaktadırlar. Örnek bir /etc/fstab dosyası şu şekildedir:
# # /etc/fstab: static file system information # # <file system> <dir> <type> <options> <dump> <pass> none /dev/pts devpts defaults 0 0 none /dev/shm tmpfs defaults 0 0 #/dev/cdrom /media/cdrom auto ro,user,noauto,unhide 0 0 #/dev/dvd /media/dvd auto ro,user,noauto,unhide 0 0 #/dev/fd0 /media/fl auto user,noauto 0 0 /dev/disk/by-uuid/0ec-933.. / ext3 defaults,noatime,nodiratime 0 1 /dev/disk/by-uuid/7ef-223.. /home ext3 defaults,noatime,nodiratime 0 2 /dev/disk/by-uuid/530-1e-.. swap swap defaults 0 0
fstab dosyasını kendi ihtiyaçlarınıza göre düzenlemeniz gerekmektedir.
ls -lF /dev/disk/by-uuid/
yukarıdaki komut ile disk bölümlerinin UUID'lerini öğrenebilirsiniz.
- Eğer hal kullanarak DVD, CD ve çeşitli ortam bileşenlerini otomatik olarak sisteme bağlamak istiyorsanız, fstab dosyasındaki cdrom ve dvd'ye ilişkin satırları kaldırabilirsiniz.
fstab hakkında daha ayrıntılı bilgi Fstab sayfasında bulunmaktadır.
/etc/mkinitcpio.conf ve /etc/modprobe.conf
Kurulum esnasında bu dosyaları düzenlemenize pek gerek yoktur. Ancak konsolda Türkçe karakterleri görebilmek için HOOKS satırında keymap in olup olmadığını kontrol etmenizi tavsiye ederiz. Dosyanın en altında bulunan HOOKS satırında keymap yoksa lütfen ekleyiniz.
- mkinitcpio.conf Bu dosya yardımıyla başlangıç ram dosya sistemi (initramfs veya initrd) üzerinde ayarlamalar yapmanız mümkün kılınmaktadır. initrd dosyası çekirdeğin sistem başlatılırken okuduğu sıkıştırılmış bir dosyadır. initrd dosyası belirtilen kök dizine sistem önyüklemesini gerçekleştirmeyi sağlar. Bunun anlamı, sistem başlatılırken, IDE, SCSI veya SATA aygıtlar için (USB ve FireWire'da dahil) gerekli modülleri önyükleme esnasında yüklemektir. initrd gerekli modülleri yükledikten sonra, kontrolü udev veya Arch sistemine bırakır ve sistem başlangıcı devam eder. Bu nedenle, initrd sadece kök dizine erişimi mümkün kılacak modüllere ihtiyaç duyar. Bu yüzden her modülü initrd içine almanıza gerek yoktur. Gündelik kullanımda ihtiyaç duyacağınız modüller udev tarafından başlangıçta etkin kılınmaktadır.
- modprobe.conf dosyası yüklenecek ve etkinleştirilecek modüller için spesifik ayar yapmanızı sağlar.
/etc/resolv.conf
resolver yani çözümleyici, Domain Name System anlamına gelen DNS'e erişimi mümkün kılan bir C kütüphanesidir. DNS'in ana amacı bir alan adını IP'ye çevirmektedir. Çözümleyici (resolver) yapılandırma dosyası, ya da diğer bir deyimle, /etc/resolv.conf dosyası çözümleyici tarafından kullanılacak bilgiyi içermektedir.
- Eğer DHCP kullanıyorsanız, bu dosyayı görmezden gelebilirsiniz. dhcpcd servisi, öntanımlı olarak /etc/resolv.conf dosyası oluşturur ve önceden böyle bir dosya varsa onu silip tekrar oluşturur. Yani otomatik olarak DNS belirler. Bu durumu değiştirmek için Network sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Eğer statik IP kullanıyorsanız, /etc/resolv.conf dosyasında nameserver IP_NUMARASI biçiminde DNS ekleyebilirsiniz. Birden fazla DNS kullanabilirsiniz. Örnek olarak:
nameserver 4.2.2.1 nameserver 4.2.2.2
Eğer router kullanıyorsanız, router'da tanımlanan DNS'leri kullanmak isteyebilirsiniz. Bu DNS'leri kullanmak istiyorsanız, /etc/resolv.conf dosyanıza nameserver ROUTER_IP_ADRESI satırını eklemeniz yeterlidir. Örnek olarak:
nameserver 192.168.1.1
Eğer DHCP kullanıyorsanız, router'ınızın IP numarasını verebilirsiniz.
/etc/hosts
Bu dosya ile IP numaralarını makine adları ile ilişkilendirebilirsiniz. Her IP numarası için bir satır eklemeniz gerekmektedir. Kullanım şu şekildedir:
<IP-address> <hostname> [alias...]
/etc/rc.conf da belirlediğiniz hostname bilgisini bu dosyaya ekleyebilirsiniz. Eklemeniz zorunlu olabilmektedir. Örnek verecek olursak:
127.0.0.1 localhost.localdomain localhost archlinuxtr
Eğer statik IP kullanıyorsanız, <statik-IP> <alan.adi.org> <alanadi> biçiminde bir satır da ekleyebilirsiniz. Mesela:
192.168.1.100 dolus.eventualis.org dolus
- İpucu: Kullanım kolaylığı açısından, /etc/hosts dosyasında bazı kısaltmalar kullanabilirsiniz.
64.233.169.103 www.google.com.tr g 192.168.1.90 media 192.168.1.88 data
Yukarıdaki örnekten yola çıkarak, web tarayıcınızın adres satırına 'g' yazdığınızda, google.com.tr'ye erişebilirsiniz. Ayrıca media ve data sunucularına IP numaralarını yazmaya gerek duymadan erişebilirsiniz.
/etc/hosts.deny and /etc/hosts.allow
Bu dosyaları eğer ssh servisini kullanmak istiyorsanız düzenleyebilirsiniz. Öntanımlı yapılandırma gelen bütün bağlantıları geri çevirmeye yöneliktir. /etc/hosts.allow dosyanızı düzenleyerek gelen bağlantıları kabul edebilirsiniz. SSH için örnek:
- Herkesin bağlanabilmesi için
sshd: ALL
- Belirlediğiniz bir IP'nin bağlanabilmesi için
sshd: 192.168.0.1
- Veya bir IP bloğuna izin vermek için:
sshd: 10.0.0.0/255.255.255.0
ssh servisini kullanmayacaksanız, güvenlik açısından bu dosyayı olduğu gibi bırakmalısınız (boş).
/etc/locale.gen
locale-gen komutu sistemde yerel oluşturmak için /etc/locale.gen dosyasındaki değerleri okur. Bu yereller glibc ve diğer programların kendi dilinizde kullanılmasını sağlar. Yerel oluşturup kullanabilmek UNIX
benzeri işletim sistemleri için bir ayrıcalıktır.
/etc/locale.gen dosyası öntanımlı olarak bilgi içerir ve yerelleri etkinleştirmez. İhtiyaç duyduğunuz yerel bilgilerini etkinleştirdikten sonra locale-gen bu yerelleri oluşturur. Her glibc güncellemesinde, belirttiğiniz yereller tekrar oluşturulur.
Bir yereli etkinleştirmek için başındaki # işaretini kaldırmanız yeterlidir. Sisteminizde İngilizce ve Türkçe yerelini kullanmak istiyorsanız şu satırların başındaki # işaretini kaldırmanız yeterlidir:
en_US ISO-8859-1 en_US.UTF-8 tr_TR.UTF-8 tr_TR.ISO-8859-9
Bu işlemi gerçekleştirdikten sonra kurulum betiği otomatik olarak locale-gen komutunu çalıştıracaktır ve belirlediğiniz yerelleri oluşturacaktır. Daha sonra yerellere müdahale etmek için yapacağınız tek işlem, /etc/locale.gen dosyasını isteğinize göre düzenleyip root olarak locale-gen komutunu vermek olacaktır.
Root Şifresi Belirleyin
Son olarak, asla unutmayacağınız bir root şifresi belirleyin. Bu işlemi gerçekleştirdikten sonra ana menüye dönüp açılış yöneticisini kurun. (install bootloader)
Pacman-Yansısı Belirleyin (Mirror)
Burada pacman için yansı belirleyebilirsiniz.
- archlinux.org 50KB/s ile limitlidir bu yüzden farklı bir yansı kullanmanız tavsiye edilmektedir
Arch sürekli güncellenen bir dağıtım olduğu için sık güncellenen yansıları tercih etmeniz tavsiye edilmektedir. Türkiye'de yansı olarak şu an sadece Linux Kullanıcıları Derneği yansısı (linux.org.tr) bulunmaktadır. Bu yansıdan farklı olarak Avrupa konumlu yansıları seçmeniz hız bakımından yararlı olacaktır. Belirledikten sonra ana menüye dönebilirsiniz.
Sistem Önyükleyicisini Kurun
Birden fazla işletim sisteminin açılışını sağlamak için bir sistem önyükleyicisi gerekmektedir. GNU GRUB ve LILO arasında bir seçim yapmalısınız. Tavsiye edilen önyükleyici GRUB'dır.
GRUB
Kurulumda gelen GRUB yapılandırması (/boot/grub/menu.lst) yeterlidir ancak, doğruluğunu kontrol etmeniz gerekmektedir. Ayrıca konsolda çözünürlüğü değiştirmek için vga=<sayı> şeklinde kernel parametresi belirleyebilirsiniz. Kullanılabilir çözünürlükler menu.lst dosyasında yer almaktadır. Örnek:
title Arch Linux (Main) root (hd0,0) kernel /boot/vmlinuz26 root=/dev/disk/by-uuid/0ec1-9339.. ro vga=773 initrd /boot/kernel26.img
Açıklama:
İlk Satır: title: Menüde görünecek ismi belirlemenizi sağlar. Menüde "Arch Linux (Main)" şeklinde bir seçenek olmasını sağlar.
İkinci satır: root: GRUB'ın kök dosyasının; çekirdek dosyasının ve dolayısıyla (/boot) dizininin yer aldığı bölümü ifade eder. kök dosya sistemi (/) için tanımlamaya gerek yoktur. Önemli olan, /boot dizininin yer aldığı bölümü eklemektir. GRUB'ın numaralandırma sistemi 0 ile başlar. Mesela sda1 için (hd0,0) sda2 için (hd0,1) ... şeklinde.
Örneğimizde, sda1 için örnek bir kullanımı gösterdik.
Üçüncü Satır: kernel: Bu satırın anlamı:
- Çekirdek dosyasının adı ve yolu GRUB'ın kök dizinine göre.
Örneğimizde, /boot dizini / dizini ile aynı bölümde bulunmaktadır. vmlinuz26 çekirdek dosyasının ismidir. Dolayısıyla, /boot/vmlinuz26 kullandık. Eğer /boot dizini farklı bir disk bölümünde olsaydı, sadece /vmlinuz26 kullanacaktık. (GRUB'ın kök dizinini belirtmek suretiyle)
- root= parametresi sistem kök dizinimizin bulunduğu bölümü ifade eder (ya da kısaca /sbin/init'in olduğu bölüm), örnekteki gibi UUID kullanabileceğiniz gibi, isteğe bağlı disk bölümü ismini de kullanabilirsiniz. (/dev/sda1,2,3,...). Ancak yukarıda da değindiğimiz gibi UUID kullanmak daha sağlıklı bir çözüm olacaktır. Disk bölümlendirme yaptıktan sonra, /dev/disk/by-uuid/ dizini altında, kök dizininize işaret eden bölümü root= parametresi olarak eklemeniz sizin yararınıza olacaktır.
- Kısaca, ilk root parametresi GRUB'ın yüklü olduğu bölümü, ikinci root parametresi kök dizinin (/) olduğu bölümü ifade eder..
- Çekirdek seçenekleri.
Örneğimizdeki ro dosya sistemini başlangıç aşamasında yazma korumalı hale getirmeyi, "vga=773" ise 1024x768 256 renk destekleyen bir framebuffer ortamında çalışmak için kullanılmıştır. Bu seçenekleri ne yaptığınızın bilincinde olarak değiştirebilirsiniz.
Dördüncü Satır: initrd (Initial RAM disk) başlangıç RAM dosya sisteminin adını ifade eder. (GRUB'ın kök dizinine göre). Tekrar belirtmekte fayda var, eğer /boot dizini başka bir bölümde olsa idi, sadece /kernel26.img kullanacaktır. (GRUB'ın kök dizinini belirtmek suretiyle)
GRUB önyükleyicisini master boot record üzerine yükleyiniz. (örneğimizde sda)
Bu kadar, böylece, bilgisayarınıza Arch Linux temel sistemini kurmuş oldunuz. Kurulum betiğinden çıkın ve sihirli sözcüğü yazın:
reboot
(CD'yi çıkarmayı unutmayın)
Tekrar başlattıktan sonra Arch Linux kurulmuş olacak ve giriş bilgilerine dair ekran sizi karşılayacaktır. (Eğer BIOS'dan açılış sırasını değiştirmişseniz, onu değiştirmek isteyebilirsiniz.)
Tebrikler! Arch Linux'unuza hoşgeldiniz!
Temel Sistem
Kurulum sonrası, Arch Linux, uyarlamaya hazır bir GNU/Linux ortamı sağlamaktadır.
Sisteminize root olarak giriş yapınız.İlk olarak pacman'i yapılandırıp sistemi root olarak güncelleyeceğiz arkasından sisteme yeni bir kullanıcı ekleyeceğiz.
Ağ yapılandırması (gerekli ise)
- Bu kısım eğer ağ erişiminiz yoksa ağ yapılandırması yapmanızda rehber olacaktır.
Eğer kurulum sırasında sisteminizi doğru yapılandırmışsanız, ağ erişiminiz otomatik olarak mümkün olacaktır. Ağ bağlantınızın olup olmadığını kontrol etmek için google'a ping atabilirsiniz:
ping -c 3 www.google.com.tr
Eğer bağlantı sağlanmışsa, '#Pacman ile Sistemi Güncelleyin kısmına geçiş yapabilirsiniz.
Ping işlemi sonunda, "unknown host" hatası alırsanız, bu ağ yapılandırmanızın doğru olmadığı veya ağ yapılandırması yapmadığınız anlamına gelmektedir. Bu yüzden şu dosyaları lütfen gözden geçirin:
/etc/rc.conf # Özellike, HOSTNAME= ve NETWORKING satırlarını yazım hataları ve olası yanlış yapılandırmaya karşı tekrar kontrol ediniz.
/etc/hosts # Bu dosyayı tekrar gözden geçirin. (Yazım hataları vs.)
/etc/resolv.conf # Statik IP kullanıyorsanız. Eğer DHCP kullanıyorsanız, bu dosya zaten otomatik oluşturulmakta ve otomatik silinmektedir. Tabii ki bu otomatik oluşturma ve silme işlemine müdahale edebilirsiniz.
Ağ yapılandırma hakkında ileri seviyedeki bilgiye Network sayfasından ulaşabilirsiniz.
Kablolu Bağlantı
Ethernet bağlantınızı kontrol edin
ifconfig -a
Bütün arabirimler listelenecektir. Listede eth0 veya belki eth1'i göreceksiniz.
- Statik IP
Eğer gerekiyorsa, statik IP'yi belirleyebilirsiniz:
ifconfig eth0 <ip adresi> netmask <ağ maskesi> up
ve varsayılan ağ geçidini de şu komutla belirleyebilirsiniz:
route add default gw <ağ geçidinin IP adresi>
Ayrıca /etc/resolv.conf dosyasında, DNS sunucunuza dair bilgilerin yer aldığından emin olmalısınız. Eğer yoksa, elle eklemelisiniz. Bu işlemleri yaptıktan sonra, bağlantınızı www.google.com'a ping çekerek deneyebilirsiniz. Eğer bağlantı kurulmuşsa, /etc/rc.conf dosyanızı yaptığınız statik IP ayarlarına göre düzenleyiniz.
- DHCP
Eğer ağınızda DHCP sunucusu/router'ı varsa:
dhcpcd eth0
Komutunu verin. Bağlantı kurabilmişseniz, /etc/rc.conf dosyanızı dinamik IP için yukarıda anlatıldığı gibi düzenleyin.
Kablosuz Bağlantı
Detaylı anlatım Kablosuz Bağlantı sayfasında bulunmaktadır.
Pacman ile Sistemi Güncelleyin
Bu aşamada pacman ile sistemi güncelleyeceğiz.
Pacman Nedir?
Pacman package manager'i ifade eder ve Arch Linux'un paket yöneticisidir. Pacman, C ile yazılmış, hızlı, basit, ve çok yönlü bir paket yöneticisidir. Sistem kurulumu, paket kurma ve kaldırma işlemleri, paket sürümünü alçaltma (önbelleği kullanarak), özel paket yönetimi, otomatik bağımlılık çözmeyi, yerelde ve uzakta paket arama gibi özellikleri ve daha bir çok özelliği bünyesinde barındırır. Arch Linux .tar.gz paket biçimini kullanır, böylelikle pacman'in hızlı olması sağlanır ve bzip'e göre daha hızlı açılım (decompression) sağlanır.
Pacman'ı paketleri karşı sunucudan alıp sistemimize kurmak için kullanacağız.
Pacman Arch Linux'da en önemli araçtır çünkü sisteminizi beğeneceğiniz ve zevkle kullanacağınız sisteme çeviren temel bileşendir.
Pacman'i Yapılandırın
Paket Depoları ve /etc/pacman.conf
Arch Linux'da şu an hazır olarak belirlenen depolar şunlardır: [core]
[core] deposunun temel ilkesi, Arch Linux için gerekli temel paketleri barındırmaktır. Dolayısıyla temel bir GNU/Linux sistemi için gerekli olan herşey core deposundadır. Bu depo geliştiriciler tarafından idare edilmektedir.
- Kurulum CD'si kurulum betiğiyle birlikte, core deposunu barındırmaktadır.
[extra]
[extra] deposu temel paketler dışında ekstra olan bütün paketleri içerir. X, KDE ve GNOME paketleri burada bulunabilir. Bu depo da core deposu gibi geliştiriciler tarafından idare edilmektedir.
[testing]
[testing] deposu [core] ve [extra] depolarına aday paketleri içerir. Yeni paketler şu durumlarda [testing] deposuna gider:
- eğer sistem kararlılığını bozabilecek nitelikte ise ve öncelikle test edilmesi gerekiyorsa
- diğer paketlerin tekrar derlenmelerini gerektiriyorsa. Bu durumda, tekrar derlenmesi gereken paketler de [testing] deposuna konur ve tekrar derlendikten sonra, esas depolara tekrar konurlar. Bu depo da geliştiriciler tarafından idare edilmektedir.
[testing] diğer depolarla çakışmalara neden olabilecek tek depodur. Eğer testing deposu etkinleştirilmişse, pacman.conf dosyasında depo sıralamasında ilk sırada yer almalıdır.
[community] [community] deposu güvenilir kullanıcılar (Trusted Users (TU)) tarafından idare edilir ve Arch Kullanıcı Deposunun (AUR) bir parçasıdır. Bu depoda AUR'da yer alan paketlerin ikili (binary) şekilleri bulunmaktadır. AUR üzerinde yeterli oy alıp, güvenilir kullanıcı onayından geçen paketler community deposuna girer. Yukarıda anlatılan depolar gibi, [community] deposu da pacman tarafından erişilebilir durumdadır.
AUR deposu unsupported bölümüne sahiptir ancak pacman doğrudan bu bölüme erişemez. Unsupported bölümünde binlerce paket bulunmaktadır. Bu paketler için PKGBUILD betikleri AUR sayfasında bulunmaktadır.
* AUR Yardımcı Uygulamaları sayfasını ziyaret ederek, AUR üzerindeki paketleri sisteminize kurabilecek yardımcı programlar hakkında bilgi alabilirsiniz.
/etc/pacman.conf pacman çalıştırıldığı zaman /etc/pacman.conf'daki değerleri okur. Bu yapılandırma dosyası bölümlere veya depolara göre bölünmüş olarak karşınıza çıkar. Her bölüm bir depoyu ifade eder. Böylece pacman bu depolarda arama yapar.
nano /etc/pacman.conf
Örnek:
[core] # Add your preferred servers here, they will be used first Include = /etc/pacman.d/mirrorlist [extra] # Add your preferred servers here, they will be used first Include = /etc/pacman.d/mirrorlist #[testing] # Add your preferred servers here, they will be used first # Include = /etc/pacman.d/mirrorlist [community] # Add your preferred servers here, they will be used first Include = /etc/pacman.d/mirrorlist
- İhtiyacınız olan depoları 'Include =' ve '[depoadı]' satırlarının başındaki # işaretini kaldırarak açabilirsiniz. Her ikisinin başındaki # işaretini kaldırmanız gerekmektedir. Aksi takdirde pacman hata verecektir.
/etc/pacman.d/mirrorlist
Mirrorlist dosyası Arch Linux yansılarını barındırır. Daha hızlı yansılar pacman performansını ve Arch Linux deneyiminizi hızlandırmanızı sağlayacaktır.
/etc/pacman.d/mirrorlist dosyasını düzenleyin:
nano /etc/pacman.d/mirrorlist
İstemediğiniz yansıları listeden silebilirsiniz. Türkiye için Türkiye'deki yansılar ve çeşitli Avrupa yansılarını etkinleştirmeniz yeterli olacaktır. Diğer satırları silebilirsiniz. (nano kullanıyorsanız, CTRL-K ile istemediğiniz satır(lar)ı kaldırabilirsiniz. Vi(m) kullanıyorsanız dd ile kaldırabilirsiniz.)
Kullanım sırasına göre en hızlı yansıyı ilk sıraya koymanız faydalı olacaktır. Nano kullanarak CTRL-K ve CTRL-U ile kes ve yapıştır fonksiyonlarını kullanabilirsiniz. Vi(m) için dd ve P aynı işi yapmaktadır.
Yansıları düzenledikten sonra şu komutu uygulamanız gerekmektedir:
pacman -Syy
Böylece yerel pacman veritabanı yeni depo ile senkronize olacaktır. Olası sorunlara karşı yansıları her değiştirdiğinizde mutlaka yukarıdaki komutu uygulamalısınız.
Paketleri yoksaymak
"pacman -Syu" komutunu verdiğinizde, bütün sisteminiz güncellenmektedir. Bazı paketleri güncellemek istemeyebilirsiniz. Bu durumda uygulayabileceğiniz 2 yöntem bulunmaktadır. Birincisi pacman -Syu --ignore GÜNCELLEMEK_İSTEMEDİĞİNİZ_PAKET_ADI (boşluk bırakarak birden fazla paket ismi girebilirsiniz). İkinci yöntem ise, /etc/pacman.conf dosyasını açıp, IgnorePkg satırını düzenlemektir:
IgnorePkg = GÜNCELLEMEK_İSTEMEDİĞİNİZ_PAKET_ADI (burada da birden fazla paket adını boşluk koymak suretiyle yazabilirsiniz)
Yapılandırma Dosyalarını Yok Saymak
Bazı durumlarda, pacman -Syu sırasında üzerine yazmaya karşı yapılandırma ve sistem dosyalarını korumak isteyebilirsiniz. Bu duruma karşı /etc/pacman.conf dosyasında, NoUpgrade = parametresini kullanabilirsiniz. Örnek:
NoUpgrade = etc/lilo.conf boot/grub/menu.lst
Sistem Güncelleme
Sisteminizi güncel tutmak veya yükseltmek için şu komutu girmelisiniz:
pacman -Syu
Böylece pacman depolarda bulunan en güncel paketleri kuracaktır ve yükseltme işlemini uygulayacaktır. (Öncelikle pacman'i güncellemek isteyip istemediğinize dair bir soru ile karşılaşabilirsiniz. Bu soruyla karşılaştığınız zaman evet yanıtını verdikten sonra, tekrar pacman -Syu komutunu vermelisiniz.)
- Çekirdek güncellemesi olmuş ise, sisteminizi tekrar başlatmanız tavsiye edilir.
Eğer yazıları okuyamazsanız, /var/log/pacman.log dosyasını açıp o dosyadaki pacman kayıtlarını takip edebilirsiniz.
Arch Linux'un Rolling Release olmasının Faydaları
Arch Linux'u bir defa kurduktan sonra, yeni bir sürümü çıktığında tekrar kurmanıza gerek yoktur. Sadece pacman -Syu komutunu vermeniz, en güncel sürüme ulaşmanızı sağlayacaktır. Eğer bir çekirdek güncellemesi olmuş ise mutlaka sisteminizi tekrar başlatınız.
Pacman hakkında daha fazla bilgi
Pacman Arch Linux'da kullanıcının en iyi dostudur. Pacman'in kullanımını öğrenmek tavsiye edilmektedir. Öğrenmek için:
man pacman
komutunu vererek pacman'i kullanmayı öğrenebilirsiniz. Ayrıca wikideki pacman sayfasını da ziyaret edebilirsiniz.
Kullanıcı Ekleme ve Kullanıcı Grupları Belirleme
Gündelik işlemlerinizi root hesabı ile yapmanız tavsiye edilmez. Çünkü tehlikelidir. Root hesabı sistem yönetimine dair işlemler için kullanılmalıdır. Normal işlemler ve gündelik işlemler için normal bir kullanıcı eklemek daha iyi bir yöntem olacaktır. Normal bir kullanıcı eklemek için şu komutu verin:
adduser
veya
useradd -m -G users,audio,lp,optical,storage,video,wheel,power -s /bin/bash KULLANICI_ADI passwd KULLANICI_ADI
adduser komutunu kullanıyorsanız, kullanıcı eklerken dikkat etmeniz gereken husus, kullanıcı gruplarıdır. Masaüstüne dair herşeyi kullanabilen bir kullanıcı hesabı, audio, optical, storage, video ve wheel gruplarında yer almalıdır. Bu grupları virgül ile ayırmanız gerekmektedir. Boşluk kullanmamalısınız.
Kolayca kullanıcı eklemek için, 2. komut olan useradd komutunu kullanabilirsiniz.
Sistemdeki grupları /etc/group dosyasından öğrenebilirsiniz.
Önemli gruplar ve açıklamaları şu şekildedir:
- audio - ses kartı ve seslere ilişkin programlar için
- floppy - disket sürücülere erişim için
- lp - yazıcı fonksiyonlarına erişim için
- optical - optik sürücülere erişim için
- storage - depolama aygıtlarına erişim için (disk, flash disk vs.)
- video - video işlemleri 3D hızlandırma işlemleri için
- wheel - sudo kullanmak için
Gruplar hakkında daha fazla bilgi almak için Kullanıcı Grupları sayfasını incelemeniz tavsiye edilmektedir.
Ayrıca usermod ve gpasswd man sayfalarına bakmanız faydalı olacaktır.
Sudo kurulumu ve yapılandırması
Bu konuda Sudo (Türkçe) sayfasından yardım alabilirsiniz.
İkinci Aşama: X Ortamının Yüklenmesi ve ALSA ayarları
alsamixer ile ses kartınızı yapılandırın
Advanced Linux Sound Architecture (ALSA) yani, gelişmiş linux ses mimarisi, GNU/Linux ortamında ses fonksiyonlarının çalışmasını sağlar. Linux çekirdeği ile birlikte gelen ses modülleri ile donanımınızın ses modülü otomatik olarak yüklenir ve sesleri çalıştırabilecek durumda olması sağlanır. Ayrıca, kernel ile birlikte gelen ses kütüphanelerinin yanı sıra, geliştiriciler için ses kütüphaneleri depolarda bulunabilir.
alsa-utils paketi alsamixer komutunu barındırır. alsamixer ile konsoldan ses ayarı yapabilirsiniz.
alsa-utils paketini kurmak için:
pacman -S alsa-utils
Normal kullanıcınızı yukarıda belirttiğimiz gruplardan audio grubuna eklemiş olmanız gerekmektedir. Eklememiş iseniz, eklemek için:
gpasswd -a KULLANICI_ADINIZ audio
gpasswd komutunu root olarak vermeniz gerekmektedir bu komutu verdikten sonra sisteme normal kullanıcı girişi yapmalısınız.
normal kullanıcı olarak şu komutu verin:
$ alsamixer
Master ve PCM'i klavyenizdeki yön tuşları ile istediğiniz seviyeye getirin. Ayrıca o ses kanallarının üzerine geldiğinizde M harfine basmanız gerekmektedir. Çünkü yukarıda değindiğimiz gibi, ses kanalları ilk kurulumda kapalı olarak gelir. Alsamixer'dan çıkmak için Esc tuşuna basınız.
Ses testi
alsamixer ile ayar yaptıktan sonra sesi kontrol etmek için şu komutu uygulayın:
aplay /usr/share/sounds/alsa/Front_Center.wav
"Front, center" sesini duyduğunuzda işlem gerçekleşmiş demektir.
Not: Eğer hala ses alamıyorsanız, alsamixer'ı çalıştırıp tekrar gözden geçirmeniz tavsiye edilmektedir. Ayrıca bazı donanımlarda Speaker kanalının açık olması ses alamamanıza neden olabilmektedir. Speaker'i kapatıp (M'ye basıp) tekrar deneyin. Ayrıca diğer kanallarda sesin kısık olup olmadığını tekrar kontrol edin.
Bu işlemleri uyguladıktan sonra, root olarak şu komutu verin:
alsactl store
Böylece ayarladığınız ses düzeyi kalıcı hale getirilmiş olacaktır. (/etc/asound.state)
Öte yandan, alsa servisini /etc/rc.conf'da bulunan DAEMONS satırına eklemeniz faydalı olacaktır.
nano /etc/rc.conf DAEMONS=(syslog-ng network crond alsa)
Not: alsa servisi /etc/asound.state'deki değerleri otomatik olarak işleyen bir uygulamadır. Tek işlevi bu olduğundan kernel ile gelen kütüphaneler ile ilgisi bulunmamaktadır.
ALSA hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
X ortamının kurulması ve yapılandırılması
X Window System (genellikle X11 veya kısaca X) ağ ve görüntü protokolü sağlayan ve grafik arabirimde çalışmanızı destekleyen bir sistemdir. X grafik arabirimleri için temel iskeleti sunar. Pencere çizimleri, hareketleri, klavye ve fare hareketlerinin sağlanmasını X sağlar. X grafik arabirim araçları sunmaz, grafik araçların onu kullanmasını bekler.
pacman -S libgl
(Kapalı kodlu sürücüler kendi libgl kütüphanelerini kullandığı için, kapalı kodlu sürücü kullanacaksanız libgl kurmanıza gerek yoktur.)
Grafik arabirim için öncelikle Xorg'un temel sistemini kurarak başlayabilirsiniz:
pacman -S xorg
Yeni Xorg 7.4 ile birlikte girdi aygıtları HAL servisi üzerinden otomatik yapılandırıldığı için, xorg paketiyle birlikte evdev sürücüsünün kurulması da tavsiye edilmektedir.
pacman -S xf86-input-evdev
3d araçları için (glxgears, glxinfo vs.) mesa paketini kurmanıza ihtiyaç vardır:
pacman -S mesa
Bu temel araçları kurduktan sonra, görüntü alabilmek için, ekran kartı sürücüsüne ihtiyaç vardır. Açık kaynaklı ekran kartı sürücüleri için paket isimleri xf86-video-SÜRÜCÜİSMİ şeklindedir. X.org için en kolay yapılandırma, önce ekran kartı sürücüsü kurup, ardından Xorg -configure (root olarak) komutu ile otomatik yapılandırma yapmak suretiyle gerçekleşmektedir.
Ekran kartınızın ne olduğunu bilmiyorsanız. lspci komutu ile ekran kartınızın yonga setini öğrenebilirsiniz:
lspci | grep VGA
Bütün açık kaynaklı sürücü paketlerini görmek istiyorsanız şu komutu verebilirsiniz:
pacman -Ss xf86-video | less
Aldığınız liste şöyle olacaktır. Listeden uygun olan sürücüyü seçip pacman -S paket biçiminde kurabilirsiniz.
- xf86-video-apm Alliance ProMotion video driver
- xf86-video-ark ark video driver
- xf86-video-ati ati video driver
- xf86-video-chips Chips and Technologies video driver
- xf86-video-cirrus Cirrus Logic video driver
- xf86-video-dummy dummy video driver
- xf86-video-fbdev framebuffer video driver
- xf86-video-glint GLINT/Permedia video driver
- xf86-video-i128 Number 0 i128 video driver
- xf86-video-i740 Intel i740 video driver
- xf86-video-i810 Intel i810/i830/i9xx video drivers (deprecated - use -intel)
- xf86-video-intel Newer Version of Intel i810/i830/i9xx video drivers
- xf86-video-imstt Integrated Micro Solutions Twin Turbo vidoe driver
- xf86-video-mga mga video driver (Matrox Graphics Adapter)
- xf86-video-neomagic neomagic video driver
- xf86-video-nv nvidia nv video driver
- xf86-video-rendition Rendition video driver
- xf86-video-s3 S3 video driver
- xf86-video-s3virge S3 Virge video driver
- xf86-video-savage savage video driver
- xf86-video-siliconmotion siliconmotion video driver
- xf86-video-sis SiS video driver
- xf86-video-sisusb SiS USB video driver
- xf86-video-tdfx tdfx video driver
- xf86-video-trident Trident video driver
- xf86-video-tseng tseng video driver
- xf86-video-unichrome Unichrome video drivers
- xf86-video-v4l v4l video driver
- xf86-video-vesa vesa video driver
- xf86-video-vga VGA 16 color video driver
- xf86-video-via via video driver
- xf86-video-vmware vmware video driver
- xf86-video-voodoo voodoo video driver
- Not: vesa sürücüsü bütün ekran kartları için genel niteliktedir. Eğer uygun bir sürücü bulamazsanız, geçici olarak vesa sürücüsünü kullanabilirsiniz.
- Eğer ATI veya NVIDIA ekran kartınız varsa ve kapalı kodlu sürücüleri (oyunlar için tavsiye edilir) kurmak için #NVIDIA ve ATI Sürücüleri kısmına bakınız.
Uygun sürücüyü seçtikten sonra sürücü paketini kurmak için:
pacman -S xf86-video-intel
(intel ekran kartınız varsa bu paketi kurabilirsiniz.)
/etc/X11/xorg.conf oluşturun
/etc/X11/xorg.conf nedir?
Bu dosya X sistemi için temel yapılandırma dosyasıdır. Bölümler ve altbölümlerden oluşan bir yapıya sahiptir. Önemli bölümleri Files, InputDevice, Module, Monitor, Modes, Screen, Device ve ServerLayout bölümleridir. Bu bölümlerin sırası önem arz etmez.Önemli olan doğru yapılandırılmasıdır.
Öntanımlı olarak Xorg yapılandırma dosyanız olmaz, sizden oluşturmanız beklenir. Yeni Xorg sürümleri otomatik tanıma özelliğine sahiptir ve otomatik tanıma eğer çalışıyorsa, aiglx , compositing gibi özellikler de otomatik olarak ayarlanır.
Buna karşılık çoğu insan xorg.conf oluşturmak istemektedir
İleri düzeyde kullanıcılar kendi xorg.conf'larını kendileri yazabilir. Ayrıca, Xorg -configure komutu ile temel bir xorg.conf dosyası da oluşturulabilir, bunun için root olarak şu komutu verin:
Xorg -configure
Böylece root kullanıcısının ev dizininde, (/root) xorg.conf.new isimli bir dosya oluşur.
Test etmek için:
X -config /root/xorg.conf.new
Grafik arabirime girebiliyorsanız, yapılandırmanız çalışıyor demektir. Fare ve touchpad ile imleci hareket ettirebiliyorsanız, sorun yok demektir. Bu ekrandan çıkmak için CTRL-Alt-Backspace tuşlarına basınız.
Hatalara karşı xorg.conf dosyanızı düzenlemeniz faydalı olacaktır:
nano /root/xorg.conf.new
Xorg -configure betiğinin sürücünüzü otomatik tanıdığından emin olun:
Section "Device" ... Driver "intel" ... EndSection
İstediğiniz sürücü burada yazıyorsa, otomatik tanınmış demektir.
Monitörünüzün yatay ve dikey tazeleme oranlarının doğru olduğundan emin olunuz:
Section "Monitor" Identifier "Monitor0" VendorName "Monitor Vendor" ModelName "Monitor Model" HorizSync 30.0 - 130.0 # LCD için güvenilir ayardır VertRefresh 50.0 - 100.0 # LCD ve CRT için güvenilir ayardır. EndSection
(Bu değerleri nasıl değiştireceğinizi bilmiyorsanız, monitörünüzün kullanım kılavuzunu incelemelisiniz.)
"Screen" bölümünde renk derinliğini kontrol etmeniz faydalı olacaktır:
Section "Screen" Identifier "Screen0" Device "Card0" Monitor "Monitor0" DefaultDepth 24
(Genellikle 24 değeri gerçek renk için kullanılır ve güvenlidir.)
"Display" alt bölümünde, çalışmak istediğiniz farklı çözünürlükleri belirleyebilirsiniz, mesela:
SubSection "Display" Viewport 0 0 Depth 24 Modes "1024x768" "800x600" "640x480"
Çeşitli görsel efektlerin kullanımı için composite eklentisine ihtiyaç vardır. Bunun için xorg.conf dosyanıza şu satırları eğer yoksa ekleyebilirsiniz:
Section "Extensions" Option "Composite" "Enable" EndSection
Yapılandırmanızı tekrar test etmek için:
X -config /root/xorg.conf.new
X arabiriminin tekrar açıldığından emin olduktan sonra, oluşturmuş olduğunuz yapılandırma dosyasını /etc/X11/ klasörüne taşıyabilirsiniz.
mv /root/xorg.conf.new /etc/X11/xorg.conf
Xorg hakkında daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Alternatif xorg.conf oluşturma yöntemleri
Eğer Xorg -configure kullanılabilir bir xorg.conf dosyası oluşturmaz ise, hwd aracının yardımıyla oluşturabilirsiniz. Kurmak için:
pacman -S hwd
xorg.conf oluşturmak için:
hwd -xa
Ayrıca xorgcfg aracı ile de xorg.conf oluşturabilirsiniz bunun için şu komutu vermelisiniz:
xorgcfg
Son olarak, xorgconfig'i deneyebilirsiniz, bu betik donanımınız hakkında size sorular yöneltecek ve yaptığınız ayarlar doğrultusunda bir xorg.conf oluşturacaktır:
xorgconfig
Continue with Temel X testi
NVIDIA ve ATI Sürücüleri
Sahip olduğunuz ekran kartına göre NVIDIA veya ATI şirketlerinin kapalı kodlu yayınladığı sürücülerini kullanabilirsiniz.
NVIDIA Ekran Kartları
NVIDIA ekran kartı sürücüleri yüksek kalitelidir ve 3D açısından iyi performans sunmaktadır. Açık kaynaklı nv sürücüsü ise şu an için sadece 2D desteği verebilmektedir. Ekran kartınızı ayarlamadan önce, hangi sürücüyü kullanmanız gerektiğini bilmelisiniz. Arch şu an 3 farklı sürücü paketine sahiptir:
1. nvidia-71xx TNT and TNT2 gibi çok eski kartlar için
2. nvidia-96xx GF4'e kadar olan kartlar için
3. nvidia-173xx FX serisi kartlar için
4. nvidia FX serisinden sonra çıkan ve en güncel kartlar için NVIDIA'nın web sitesini ziyaret ederek hangi sürücünün sizin ekran kartınız için uyumlu olduğunu öğrenebilirsiniz.
Kartınız için uyumlu sürücüyü çekerek başlayabilirsiniz, mesela:
pacman -S nvidia
NVIDIA paketi /etc/X11/xorg.conf dosyasını NVIDIA sürücüleri ile çalışabilir hale getirmeye yarayan bir araca sahiptir:
nvidia-xconfig
Ayrıca görsel efektler ve renk gibi ayarları da nvidia-xconfig ile yapabilirsiniz. Örnek olarak, nvidia paketini kurmuşsanız:
nvidia-xconfig --composite
nvidia-173xx kurmuşsanız:
nvidia-xconfig --composite --add-argb-glx-visuals
Daha fazla bilgi için man nvidia-xconfig yazarak, nvidia-xconfig kılavuzunu okuyabilirsiniz.
NVIDIA için bazı hızlandırma seçenekleri de kullanabilirsiniz (dikkat: bu seçeneklerin hepsinin sizin için çalışacağı garanti edilmemektedir):
Option "RenderAccel" "true" Option "NoLogo" "true" Option "AGPFastWrite" "true" Option "EnablePageFlip" "true"
DRI'ye ilişkin her şeyin kapalı olduğundan emin olunuz:
# Load "dri"
nvidia-xconfig sonrası değiştirdiğiniz xorg.conf dosyasını mutlaka tekrar gözden geçirmeniz tavsiye edilmektedir. Sürücü kurulumu sonrası çekirdek bağımlılıklarını düzenlemek için (eğer yeniden başlatırsanız bu komutu vermenize gerek yoktur) aşağıdaki komutu uygulayınız:
depmod -a
NVIDIA hakkında daha detaylı bilgi NVIDIA sayfasında bulunmaktadır.
Temel X testi ile devam edebilirsiniz.
ATI Ekran Kartları
ATI ekran kartı sahipleri açık kaynak sürücüler ile birlikte ATI'nin sunduğu catalyst sürücüleri arasında seçim yapabilir.
Catalyst kurduktan sonra aticonfig komutu ile xorg.conf dosyanızı otomatik düzenleyebilirsiniz.
Açık kaynaklı sürücüler için:
pacman -S xf86-video-ati
veya
pacman -S xf86-video-radeonhd
Şu an için yüksek performans sunamayan açık kaynak sürücüler bazı özellikleri de desteklememektedir. TV-Out, dual-link DVI desteği desteklenmeyen özellikler arasında yer alırken, AIGLX ve dual-head (çift monitör) konusunda iyi bir desteğe sahiptir.
ATI ekran kartları hakkında daha ayrıntılı bilgiye ATI sayfasından ulaşabilirsiniz.
Temel X testi
Bu noktada, xorg kurulmuş, ve yapılandırılmış bir xorg.conf dosyasına sahip olmuş olmanız beklenir. Test etmek için bir .xinitrc dosyası oluşturup çalıştırmak istediğiniz masaüstü ortamını bu dosya ile etkinleştirebilirsiniz.
~/.xinitrc
Bu dosya, startx veya xinit komutu verildiğinde xorg'un otomatik olarak bu dosyadaki verilen değerler doğrultusunda çalışmasını ve işlev göstermesini sağlar.
startx veya xinit komutunu ilk verdiğinizde, öncelikle ev dizininde .xinitrc dosyası aranır, eğer yok ise, /etc/X11/xinit/xinitrc dosyası kullanılır. Öntanımlı xinitrc dosyası TWM pencere yöneticisini çalıştırmak için ayarlanmıştır.
Normal kullanıcınıza geçiş yapmak için:
su kullanıcıadınız
- /etc/skel/ klasörü, yeni oluşturulan kullanıcıların ev dizinlerine konulacak dosyaları barındırır. Eğer ev dizininizde .xinitrc yok ise, /etc/skel/.xinitrc dosyasını ev dizininize kopyalamalısınız.
cp /etc/skel/.xinitrc ~/
Dosyayı düzenleyin:
nano ~/.xinitrc
ve şu satırı ekleyin:
exec xterm
Böylelikle, temel bir X arabirimi açtığınız zaman, xterm otomatik çalıştırılacaktır. Dosya şu şekilde görünecektir:
#!/bin/sh # # ~/.xinitrc # # Executed by startx (run your window manager from here) # exec xterm # exec wmaker # exec startkde # exec icewm # exec blackbox # exec fluxbox
Dikkat: exec satırı önündeki # işaretini kaldırmalısınız. Eğer başka bir pencere yöneticisi kurmuşsanız, (mesela listedekilerden birini) onun önündeki # işaretini kaldırdıktan sonra, startx komutunu verdiğinizde o pencere yöneticisi çalışacaktır.
Herşeyi düzenledikten sonra:
startx
veya
xinit
komutlarını verdikten sonra, X arabirimi, açık bir xterm programı ile sizi karşılıyor olacaktır. Çıkmak için Ctrl-Alt-Backspace yapabileceğiniz gibi, xterm'e exit yazarak da X arabirimini kapatabilirsiniz. Hatalara, uyarılara karşı /var/log/Xorg.0.log dosyasını inceleyebilirsiniz.
Buraya kadar anlatılanlar, temel bir X sistemine yöneliktir. Bundan sonra isteğe bağlı olarak masaüstü ortamınızı veya pencere yöneticinizi kurabilir, .xinitrc düzenleyerek kullanmaya başlayabilirsiniz.
Xorg yapılandırmasına dair ileri derecede detaylar Xorg sayfasında bulunabilir.
Üçüncü Aşama: Masaüstü Ortamının Yüklenmesi ve Yapılandırılması
X Her ne kadar temel yapı sunmuş olsa da, fonksiyonel ve dinamik olması açısından bir masaüstü ortamı veya pencere yöneticisi günlük işleri yapmak için gerekli olacaktır. Masaüstü ortamı seçmek subjektif ve kişisel bir seçimdir. Kendinize en uygun masaüstü ortamını seçmelisiniz.
- Eğer Windows veya Mac OSX benzeri bir özelliklere sahip bir masaüstü kullanmak istiyorsanız, KDE doğru bir seçim olacaktır.
- Eğer daha ufak ve sistem öz kaynaklarını daha az tüketen bir masaüstü istiyorsanız GNOME kullanmak isteyebilirsiniz.
- Xfce GNOME benzeri ancak GNOME'dan daha az kaynak tüketen bir alternatif olarak karşınıza çıkabilir. Ancak görsellik bakımından GNOME kadar başarılı olduğu söylenemez.
- LXDE Xfce'den daha az kaynak tüketen bir masaüstü ortamı olarak, en hafif masaüstü şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Eski bir bilgisayarınız varsa kullanmak isteyebilirsiniz.
Her zaman masaüstü ortamı kullanmak zorunda değilsiniz. Bunun yerine kendi bileşenlerinizden oluşturabileceğiniz, bir masaüstüne sahip olabilirsiniz. Pencere yöneticileri, masaüstü ortamlarından daha az kaynak tükettiği için, tercih edebilirsiniz.
- Az kaynak tüketen pencere yöneticilerinden bazıları: Openbox, Fluxbox, fvwm2, Windowmaker, Pekwm, and TWM.
- Eğer bambaşka bir şey düşünüyorsanız Awesome, ion, wmii, dwm, or xmonad alternatiflerini kullanabilirsiniz.
Font Kurulumu
Bu noktada, göze güzel görünen, true type fontları, masaüstü ortamı veya pencere yöneticisi kurmadan önce sisteme kurmak isteyebilirsiniz. Dejavu ve bitstream-vera fontları genel amaçlı kullanım için güzel fontlar sunmaktadırlar. Ayrıca web sitelerinde kullanılmakta olan Microsoft font setlerini de kurmak isteyebilirsiniz.
Kurmak için şu komutu vermeniz yeterlidir:
pacman -S ttf-ms-fonts ttf-dejavu ttf-bitstream-vera
~/.xinitrc (tekrar)
Normal kullanıcı olarak ev dizininizdeki .xinitrc dosyanızı açıp kullanmak istediğiniz masaüstü ortamı veya pencere yöneticisine düzenleyebilirsiniz.
nano ~/.xinitrc
İstediğiniz masaüstü ortamı veya pencere yöneticisi için listede varsa başındaki # işaretini kaldırmalısınız, eğer yoksa "exec ...." şeklinde kendiniz ekleyebilirsiniz. Mesela XFCE4 için:
exec startxfce4
KDE için:
exec startkde
GNOME için:
exec gnome-session
startkde ve startxfce KDE veya Xfce4 masaüstü ortamlarını çalıştırmak için kullanılan betiklerdir. Aynı anda ikisini birden kullanmamanız gerekmektedir.
Masaüstü ortamı veya pencere yöneticisi kurarak devam edeceğiz.
GNOME
GNOME nedir?
GNOME'un açılımı GNU Network Object Model Environment'dır. GNOME projesi 2 esas kullanım özelliği sağlar. Bunlar normal kullanıcılar için masaüstü ortamı ve geliştiriciler için geliştirme araçları.
Kurulum
Temel GNOME paketlerini şu komut ile kurabilirsiniz:
pacman -S gnome
Ekstra paketleri ise şu komut ile kurabilirsiniz:
pacman -S gnome-extra
Ekstra paketleri kurmak sisteminize herhangi bir zarar vermemektedir.
GNOME için faydalı Servisler (DAEMONS)
hal ve fam paketleri, dbus aracılığı ile kullanım kolaylığı sağlar. hal ile optik sürücüler, USB diskler vb. sürücüler otomatik olarak kullanılabilir hale gelirken, fam ile sisteme yeni eklenen dosyalar kontrol edilir ve böylece yeni bir paket kurduğunuzda, otomatik olarak erişim sağlayabilirsiniz.
Ayrıca, gdm ile sisteme grafik arayüzü ile giriş yapabilirsiniz. GNOME için, gdm' servisi en doğru seçimdir.
- Eğer isterseniz, fam yerine gamin uygulamasını da kullanabilirsiniz. Gamin fam servisinin yaptığı işlemleri servis olarak çalıştırmanıza gerek kalmadan yapabilmektedir. Fam kullanmakta da sakınca yoktur. Ancak gamin fam'den daha aktif bir geliştirme sürecine sahiptir.
gdm kurmak için root olarak:
pacman -S gdm
hal servisini çalıştırmak zorundasınız. Başlatmak için:
/etc/rc.d/hal start
Eğer gamin kurmak istiyorsanız:
pacman -S gamin
komutunu vermeniz yeterlidir.
Bu servisleri /etc/rc.conf dosyanızı düzenleyerek başlangıçta otomatik çalıştırmanız tavsiye edilir.:
nano /etc/rc.conf
DAEMONS=(syslog-ng network crond alsa dbus hal gdm)
(Eğer sisteme gdm ile giriş yapmayıp, konsoldan startx ile masaüstü ortamını başlatmak istiyorsanız, gdm'yi eklemeyebilirsiniz.) hal servisini dbus servisinden sonra çalıştırmalısınız.
Normal kullanıcı olarak şu komutu verin:
startx
Eğer .xinitrc dosyanızı yapılandırmamışsanız, xinit ile çalıştırabilirsiniz:
xinit /usr/bin/gnome-session
Terminal ve editör kullanmak isteyebilirsiniz. gnome-terminal (gnome-extra paket grubunda yer almaktadır) ve geany kullanabilirsiniz(isteğe bağlı):
pacman -S geany gnome-terminal
GNOME hakkında detaylı bilgiye Gnome sayfasından ulaşabilirsiniz.
Tebrikler! GNOME masaüstünüz kullanımınıza hazır! Bu aşamadan sonra #Düzenleme/Bitirme kısmına geçebilirsiniz.
Görsel Efektler
GNOME tema ve simge setleri göze pek hoş gelmeyebilir. GTK teması olarak olarak murrine deneyebilirsiniz. Kurmak için:
pacman -S gtk-engine-murrine
kullanmak için Sistem->Seçenekler->Tema(Görünüm) kısmından seçebilirsiniz. Simge setleri, temalar ve arkaplan resimleri için Gnome Look sayfasını ziyaret edebilirsiniz..
KDE
KDE nedir?
K Desktop Environment anlamına gelen KDE, GNU/Linux ve UNIX
ortamlarında başarılı bir masaüstü ortamıdır. Özelleştirme konusundaki hassasiyeti, kullanım kolaylığı ve görsellik bakımından başarılı bir masaüstü ortamıdır.
Kurulum
Arch Linux üzerinde KDE 2 ayrı şekilde sunulmaktadır: kde ve KDEmod. Bu iki seçenekten birini kurup #KDE için faydalı servisler (DAEMONS) kısmına geçebilirsiniz.
1.) kde paketi orjinal KDE'yi (4.x) içerir ve yaklaşık 200MB civarındadır. Kurmak için:
pacman -S kde
2.) KDEmod alternatifi ise Arch Linux topluluğu tarafından idare edilen, yüksek performansa sahip ve modüler bir KDE sunmayı amaçlamaktadır. KDEmod'a http://kdemod.ath.cx/ adresinden ulaşabilirsiniz. KDEmod hızlı ve görsel olarak güzel tema ve ikon setleri içeren bir KDE projesidir. (4.x)
KDEmod kurmak için gerekli yönergelere KDEmod (Türkçe) sayfasından ulaşabilirsiniz.
KDE için faydalı servisler (DAEMONS)
KDE için hal, fam ve kdm paketlerine ihtiyaç duyabilirsiniz. kdm eğer sisteme görsel arabirimden giriş yapmak istiyorsanız gereklidir.
hal ve fam paketleri, dbus aracılığı ile kullanım kolaylığı sağlar. hal ile optik sürücüler, USB diskler vb. sürücüler otomatik olarak kullanılabilir hale gelirken, fam ile sisteme yeni eklenen dosyalar kontrol edilir ve böylece yeni bir paket kurduğunuzda, otomatik olarak erişim sağlayabilirsiniz. hal ve fam paketleri KDE kullanıcısının günlük kullanımda işlerini çok kolaylaştırmaktadır. Bu yüzden bu paketleri kurmanız önem taşımaktadır.
- Eğer isterseniz, fam yerine gamin uygulamasını da kullanabilirsiniz. Gamin fam servisinin yaptığı işlemleri servis olarak çalıştırmanıza gerek kalmadan yapabilmektedir. Fam kullanmakta da sakınca yoktur. Ancak gamin fam'den daha aktif bir geliştirme sürecine sahiptir.
hal servisini çalıştırmak zorundasınız. Başlatmak için:
/etc/rc.d/hal start
Bu servisleri /etc/rc.conf dosyanızı düzenleyerek başlangıçta otomatik çalıştırmanız tavsiye edilir.:
nano /etc/rc.conf
DAEMONS=(syslog-ng network crond alsa dbus hal fam kdm)
(Eğer sisteme kdm ile giriş yapmayıp, konsoldan startx ile masaüstü ortamını başlatmak istiyorsanız, kdm'yi eklemeyebilirsiniz.) hal servisini dbus servisinden sonra çalıştırmalısınız.
- Bu metod runlevel 3'te kdm'yi çalıştırmak içindir. (/etc/inittab'da öntanımlı runlevel 3'tür, çok kullanıcılı sistemler için)
- Bazı kullanıcılar, sistem açılırken, otomatik olarak runlevel 5'te KDM'yi çalıştırmayı tercih etmektedirler. Bunun için /etc/inittab dosyasının düzenlenmesi gerekir. Bu konu hakkında daha detaylı bilgi açılışta giriş yöneticisini çalıştırmak sayfasında yer almaktadır.
Eğer kdm kullanmak istemiyorsanız, .xinitrc dosyasını yukarıda anlatıldığı gibi düzenleyip, şu komutu uygulamalısınız:
startx
KDE hakkında detaylı bilgiye KDE sayfasından ulaşabilirsiniz.
Tebrikler! KDE masaüstünüz kullanımınıza hazır! Bu aşamadan sonra #Düzenleme/Bitirme kısmına geçebilirsiniz.
Xfce
Xfce nedir?
Xfce KDE ve GNOME'a göre daha az kaynak tüketen bir masaüstü ortamıdır. GTK2 araç seti kullanılarak yazılmıştır ve esas amacı hızlı olmak ve az kaynak tüketmektir. Eski bir bilgisayarınız varsa Xfce kullanabilirsiniz. Çünkü Xfce, eski bilgisayarlarda bile hızlı çalışması açısından ön plana çıkan bir masaüstü ortamıdır.
Kurulum
Temel Xfce4 paketlerini kurmak için şu komutu uygulamalısınız:
pacman -S xfce4
Ekstra paketler ve temalar için şu komutu uygulamalısınız:
pacman -S xfce4-goodies gtk2-themes-collection
Eğer Xfce açtığınızda İpuçları sayfasını görmek istiyorsanız, fortune-mod paketini kurmalısınız.
pacman -S fortune-mod
Faydalı Servisler
Xfce için hal ve fam paketlerine ihtiyaç duyabilirsiniz. hal ve fam paketleri, dbus aracılığı ile kullanım kolaylığı sağlar. hal ile optik sürücüler, USB diskler vb. sürücüler otomatik olarak kullanılabilir hale gelirken, fam ile sisteme yeni eklenen dosyalar kontrol edilir ve böylece yeni bir paket kurduğunuzda, otomatik olarak erişim sağlayabilirsiniz. hal ve fam paketleri XFCE kullanıcısının günlük kullanımda işlerini çok kolaylaştırmaktadır. Bu yüzden bu paketleri kurmanız önem taşımaktadır.
- Eğer isterseniz, fam yerine gamin uygulamasını da kullanabilirsiniz. Gamin fam servisinin yaptığı işlemleri servis olarak çalıştırmanıza gerek kalmadan yapabilmektedir. Fam kullanmakta da sakınca yoktur. Ancak gamin fam'den daha aktif bir geliştirme sürecine sahiptir.
hal ve fam servislerini kullanmak da isteyebilirsiniz. Başlatmak için:
/etc/rc.d/hal start
/etc/rc.d/fam start
Gamin kurmak için
pacman -S gamin
komutunu vermeniz yeterlidir.
Bu servisleri /etc/rc.conf dosyanızı düzenleyerek başlangıçta otomatik çalıştırmanız tavsiye edilir.:
nano /etc/rc.conf
DAEMONS=(syslog-ng network crond alsa dbus hal fam)
hal servisini dbus servisinden sonra çalıştırmalısınız.
Xfce hakkında daha detaylı bilgiye Xfce sayfasından ulaşabilirsiniz. Sisteme grafik arabirimden giriş yapmak için, açılışta giriş yöneticisini çalıştırmak sayfasını incelemeniz tavsiye edilmektedir.
Tebrikler! KDE masaüstünüz kullanımınıza hazır! Bu aşamadan sonra #Düzenleme/Bitirme kısmına geçebilirsiniz.
LXDE
LXDE nedir?
LXDE, Lightweight X11 Desktop Environment anlamına gelmektedir ve en hızlı ve en az kaynak tüketen masaüstü ortamı olmayı amaçlamaktadır. Diğer masaüstü ortamlarından farklı olarak, LXDE bileşenleri birbirinden bağımsız olarak kullanılabilir. Daha fazla bilgiye ve ekran görüntülerine LXDE web sitesinden ulaşabilirsiniz.
Kurulum
LXDE wikisindeki kurulum rehberine bakmanız tavsiye edilmektedir. LXDE için paketler Arch Linux depolarında mevcuttur. Yapmanız gereken tek şey LXDE Kurulum Rehberini takip etmektir.
*box
Fluxbox
Fluxbox © X için bir pencere yöneticisidir. Blackbox 0.61.1 temellidir. Fluxbos stilleri, renk şemaları, pencere yerleşimi blackbox ile aynıdır. (%100 tema ve renk şeması uyumu)
Fluxbox kurmak için:
pacman -S fluxbox fluxconf
Eğer gdm veya kdm varsa, fluxbox oturumu otomatik eklenecektir. Yoksa, .xinitrc dosyanızı şu şekilde düzenleyebilirsiniz. (startx için)
exec startfluxbox
Daha fazla bilgiye Fluxbox sayfasından erişebilirsiniz.
Openbox
Openbox standartlara uyumlu, hızlı, hafif ve geliştirilebilir bir pencere yöneticisidir.
Openbox, programlarınızla çalışabilir ve masaüstünüzü kolay kontrol edebilir hale getirebilir.
Openbox tek başına bir pencere yöneticisi olarak kullanılabileceği gibi, KDE ve GNOME masaüstü ortamlarında da pencere yöneticisi olarak kullanılabilir.
Openbox'ı kurmak için
pacman -S openbox
Yardımcı araçları kurmak için ise:
pacman -S obconf obmenu
Kurduktan sonra kurulum betiğindeki yönergelere uymanız tavsiye edilir. Bunun için şu komutları sırasıyla uygulayın:
mkdir -p ~/.config/openbox/ cp /etc/xdg/openbox/rc.xml ~/.config/openbox/ cp /etc/xdg/openbox/menu.xml ~/.config/openbox/
rc.xml dosyası temel yapılandırma dosyasıdır. Elle ayarlayabileceğiniz gibi, OBconf ile de ayarlayabilirsiniz. menu.xml dosyası ise sağ tıkladığınızda açılan menüyü ifade eder. OpenBox'a KDM/GDM üzerinden girebileceğiniz gibi, startx komutu ile de OpenBox'ın çalışmasını sağlayabilirsiniz. Bunun için .xinitrc dosyanızı açıp içine şunu yazmalısınız:
exec openbox-session
xinit betiği yardımıyla da openbox oturumu açabilirsiniz:
xinit /usr/bin/openbox-session
- Openbox GNOME, KDE ve XFCE'in pencere yöneticisi olarak da kullanılabilir.
KDM için ekstra bir ayar yapmanıza gerek yoktur, openbox kullanılabilecek oturumlar arasında listelenmektedir.
OpenBox kullanıyorsanız şu uygulamalar işinize yarayabilecek niteliktedir:
- PyPanel veya LXpanel -> eğer panel istiyorsanız
- feh -> arkaplan resmi ayarlamak istiyorsanız
- ROX -> eğer bir dosya yöneticisi kullanmak istiyorsanız (masaüstü için kısayollar kullanabilirsiniz)
- PcmanFM -> eğer bir dosya yöneticisi kullanmak istiyorsanız (masaüstü için kısayollar kullanabilirsiniz)
- iDesk (AUR üzerinde bulabilirsiniz) masaüstü için kısayollar kullanmak istiyorsanız iDesk kullanabilirsiniz.
Openbox hakkında daha detaylı bilgiye Openbox sayfasından ulaşabilirsiniz.
fvwm2
FVWM ICCCM-uyumlu birden çok sanal masaüstüne destek veren bir pencere yöneticisidir. Aktif olarak geliştirilmektedir ve geliştiricileri iyi bir destek sunmaktadır.
fvwm2'yi kurmak için şu komutu uygulamalısınız:
pacman -S fvwm
fvwm gdm veya kdm'de kullanılabilir oturumlar arasında yer alacaktır. startx ile kullanmak istiyorsanız, .xinitrc dosyanıza şu satırı ekleyin:
exec fvwm
Not: fvwm'nin kararlı sürümleri çok eskidir, güncel sürümleri fvwm-devel paketi adıyla depolarda yer almaktadır.
Ek Bölüm
Düzenleme/Bitirme
AUR Yardımcı Programları
AUR Yardımcı Uygulamaları sayfasında anlatılan uygulamalar sayesinde AUR'da bulunan paketleri kurabilirsiniz. AUR üzerinde 9000'den fazla paket olduğunu unutmayınız.
HAL
HAL servisi sayesinde bilgisayarınızda, tak-çalıştır kolaylığı sunulmaktadır. /etc/fstab veya udev kuralları ile uğraşmak yerine HAL ile doğrudan donanım kullanımı sağlanmaktadır. KDE, GNOME ve XFCE HAL servisini kullanmaktadır.
Kurulum prosedürü HAL sayfasında yer almaktadır. Daha fazla bilgi için Wikipedia makalesini de okuyabilirsiniz.
Servisleri arkaplanda başlatmak
Sistem açılışını hızlandırmak için /etc/rc.conf'daki DAEMONS satırındaki servislerin başına @ koyabilirsiniz.
DAEMONS=(syslog-ng @network crond @alsa @hal @fam @kdm)
Böylece, servisler doğrudan başlatılacak ve beklemeye gerek kalmayacaktır.
Gerek duymadığınız servisleri DAEMONS satırından kaldırabileceğiniz gibi, başına ! koyarak da etkisiz hale getirebilirsiniz.
DAEMONS=(syslog-ng @network !netfs !crond @alsa @hal @fam @kdm)
LCD ekranlarda font görünümü güzelleştirme
Fonts sayfasını ziyaret ediniz.
Dizüstü bilgisayarlar için özel ayarlar
Dizüstü bilgisayarınız için gerekli olan bazı fonksiyonlar için ACPI desteği gerekmektedir. acpid'i şu şekilde kurabilirsiniz.
pacman -S acpid
acpid servisini /etc/rc.conf'daki daemons satırına eklemelisiniz. acpid mutlaka, hal ve dbus servislerinden önce başlatılmalıdır. Elle başlatmak istiyorsanız şu komutu veriniz:
/etc/rc.d/acpid start
Dizüstü bilgisayarlar hakkında daha spesifik bilgi Category:Laptops (English) sayfasında bulunmaktadır.
İşlemci Frekansını Ayarlama
Modern işlemciler sıcaklığı ve güç yönetimini düzgün biçimde kullanmak amacıyla voltaj düşürebilme yeteneğine sahiptir. Dizüstü bilgisayarı olan kulllanıcılar buna muhakkak ihtiyaç duyacaktır. Ayrıca masaüstü bilgisayar kullanıcıları da eğer işlemcileri destekliyorsa kullanabilirler. Öncelikle cpufrequtils paketini kurmak gerekir:
pacman -S cpufrequtils
/etc/conf.d/cpufreq dosyası düzenlenir ve frekans şeması belirlenir:
governor="ondemand"
İşlemci frekanslarını bilmiyorsanız cpufreq-info komutu ile desteklenen frekansları öğrenebilirsiniz. Ayrıca frekans modülleri rc.conf'ta modules satırına eklenmelidir. acpi-cpufreq modern laptoplar yeterlidir. Diğer seçenekler ise, p4-clockmod, powernow-k6,k7,k8 ve speedstep-centrino olarak karşımıza çıkmaktadır. Modülü denemek için:
modprobe <modulname>
cpufreq'i başlatmak için
/etc/rc.d/cpufreq start
Detaylı bilgiye Cpufrequtils (Türkçe) sayfasından ulaşabilirsiniz.
Pm-Utils
pm-utils paketi ile disk ve ram kullanarak askıya alma işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz:
pacman -S pm-utils
Ayrıntılı bilgi için Pm-utils sayfasını ziyaret etmelisiniz.
Laptop-Mode
laptop-mode-tools paketi ile dizüstü bilgisayarınızın güç yönetimi sağlanmaktadır. laptop-mode-tools paketi diğer güç yönetimi programları ile uyumlu çalışmaktadır. Kurduktan sonra /etc/rc.conf'da DAEMONS satırına, laptop-mode'u eklemelisiniz ve /etc/laptop-mode/laptop-mode.conf dosyasını düzenlemelisiniz.
pacman -S laptop-mode-tools
Dizin ve Dosya İsimlerinin Açıklamaları
/boot/grub/menu.lst
GRUB Arch Linux için öntanımlı önyükleyicidir.
GRUB yapılandırması gayet kolaydır. /dev bölümünün olduğu kısmı tanımlamak GRUB açısından en zor ayar olarak kabul edilmektedir. GRUB'da disk isimlendirmesi, BIOS'daki sıraya bağlıdır. İlk disk daima hd0 olarak geçer. Bundan sonra hd1,hd2... şeklinde gitmektedir. Disk bölümleri de aynı şekildedir, hd0,0 ilk diskin ilk bölümü anlamına gelir.
GRUB yapılandırmasında ilk olarak işletim sistemine bir isim, sonra GRUB'ın boot dosyalarının olduğu bölüm, sonra işletim sisteminin olduğu bölüm ve en son olarak da ram dosya sisteminin ismi yer alır. Linux dışında işletim sistemleri eklemek için ise, aşağıdaki satırları örnek alabilirsiniz:
(1) Diğer İşletim Sistemi title Windows XP rootnoverify (hd0,1) makeactive chainloader +1
GRUB hakkında daha detaylı bilgiyi GRUB kılavuzundan edinebilirsiniz.
/etc/conf.d/*
Bazı servis betikleri, çalıştırılırken bazı ayar dosyalarına ihtiyaç duymaktadır. Bu dizindeki dosyalar servisler betiklerinin ihtiyaç duyduğu bazı parametreleri, özellikleri ve yapılandırmaları barındırır.
/etc/profile Bu dosya kullanıcı sisteme giriş yaptığı zaman kullanılır. $PATH, PS1, bash kısayolları ve benzeri ayarlar bu dosya üzerinden gerçekleştirilmektedir. Bu dosyayı ihtiyaçlarınız doğrultusunda ne yaptığınızın bilincinde olarak değiştirebilirsiniz.
Açılış Betikleri
Arch Linux açılış betikleri *BSD işletim sistemlerindekine benzerdir. Açılış esnasında, ilk olarak /etc/rc.sysinit çalıştırılır, o dosya işlemini tamamladığında /etc/rc.multi dosyası çağrılır. En son çalıştırılan dosya ise /etc/rc.local'dir. Single mod'da çalışırken /etc/rc.multi yerine /etc/rc.single çalıştırılır. Betik yazmak istiyorsanız, /etc/rc.d/functions betiğinden yararlanabilirsiniz. (Özellikle servis betiği yazmak isteyenler bu dosyadan yardım alabilirler)
Açılış betikleri:
- /etc/inittab
- /etc/rc.sysinit
- /etc/rc.single
- /etc/rc.multi
- /etc/rc.local
- /etc/rc.shutdown
- /etc/rc.local.shutdown
- /etc/rc.d/*
/etc/inittab
Çekirdek yüklendiği zaman init
programını çağırır. Bu dosya /sbin/init'tir. /sbin/init dosyası /etc/inittab dosyasındaki değerleri okur ve ona uygun olarak işlem gerçekleştirir. /etc/inittab ile runlevel ayarları ve giriş yöneticisine dair işlemleri düzenleyebilirsiniz.
/etc/rc.sysinit
Sistemin esas açılış dosyasıdır, dosya sistemlerini bağlar, udev'i çalıştırır, takas alanını etkinleştirir, gerekli modülleri yükler ve yerel ayarlarını düzenler. /etc/rc.single Tek kullanıcılı sistem için ayarların yapıldığı betiktir. Eğer sistem üzerinde uzaktaki kullanıcıların yapamayacağı işlemler gerekiyorsa bu mod kullanılır. Single mod'da root dışında kimse işlem yapamaz. Masaüstü kullanıcıları için gereksizdir.
/etc/rc.multi
Çoklu kullanıcılı sistemlerde (root dışında başka bir kullanıcı var ise) gereklidir. /etc/rc.conf'da belirlenen DAEMONS satırındaki servisleri başlatır ve /etc/rc.local betiğini çağırır.
/etc/rc.local
Eğer açılışta çalıştırılmasını istediğiniz bir komut varsa, o komutu bu dosyadan çağırabilirsiniz. Bu komutu eklerken dikkat etmeniz gereken tek şey, çalıştırmak istediğiniz komutun /etc/profile.d/ dizininde daha önceden belirtilmemiş olmasıdır.
/etc/rc.shutdown
Sistemi kapatma betiğidir. Bütün servisleri durdurur, bağlı dosya sistemlerini ayırır ve takas alanını kapatır.
/etc/rc.local.shutdown (İsteğe Bağlı)
Eğer sistem kapatılmadan önce yapılmasını istediğiniz bir işlem var ise, komutu bu dosyaya yazabilirsiniz. rc.shutdown'dan önce bu dosya çalıştırılacaktır. Bu dosya öntanımlı olarak gelmemektedir, bu dosyayı elle oluşturup, çalıştırılabilir hale getirmelisiniz. (chmod)
/etc/rc.d/*
Bu dizin altında, çalıştırılabilir servisler yer almaktadır. Buradaki dosya isimlerini /etc/rc.conf'da DAEMONS satırına doğrudan ekleyebilirsiniz. Çalışan bir servisi durdurabilirsiniz de:
/etc/rc.d/postfix stop
Veya tekrar başlatabilirsiniz:
/etc/rc.d/postfix restart
Bu dizin diğer dağıtımlardaki /etc/rc3.d veya /etc/init.d/ dizininin karşılığıdır.
Faydalı Programlar
Bu bölüm her zaman dinamik olacaktır ve asla tamamlanamayacaktır. Bu kısımda günlük işlerinizi yapabileceğiniz faydalı programlar yer almaktadır.
Internet
Firefox
Firefox'u kurmak için aşağıdaki komutu vermelisiniz. Lisans problemleri yüzünden firefox ismi ve logosu kullanılamamaktadır. Firefox'u çalıştırdığınızda Minefield, Bon Echo veya Gran Paradiso ismini görürseniz panik yapmayınız.
pacman -S firefox
Rahatlık açısından 'flashplugin', 'mplayer', 'gecko-mediaplayer' ve kodek paketlerini kurmanız tavsiye edilir:
pacman -S flashplugin mplayer gecko-mediaplayer gstreamer0.10-plugins
E-posta programları olarak Thunderbird ve KMail kullanabilirsiniz. GNOME kullanıyorsanız, Epiphany ve Evolution, KDE kullanıyorsanız Konqueror ve KMail'i deneyebilirsiniz. Konsol kullanıcısı iseniz, elinks, links, lynx tarayıcılarını kullanabilir, e-posta için Mutt kullanabilirsiniz.
Pidgin ve Kopete anlık mesajlaşma için iyi birer tercih olabilir. Bununla birlikte sadece Jabber kullanıyorsanız PSI ve Gajim'i deneyebilirsiniz.
Ofis Programları
OpenOffice, abiword, gnumeric, koffice ofis kullanımı için seçebileceğiniz uygulamalar arasındadır. GIMP ile piksel bazlı resim çalışmaları yapabileceğiniz gibi, Inkscape ile vektör bazlı çalışmalar yapabilirsiniz. Ayrıca Arch Linux'da LaTeX programları da bulunmaktadır. tetex, Texlive AUR deposunda bulunabilir.
Diğer Programlar
Paket depoları geniş olduğu için, Arch kullanıcıları tarafından yaygın kullanılan paketlerin listesi çıkarılmıştır. Bunların kullanılması tavsiye edilmektedir.
Yaygın kullanılan uygulamaları görmek için bu sayfayı inceleyebileceğiniz gibi, hafif uygulamaları görmek için de bu sayfayı inceleyebilirsiniz.
Sistem yönetimi
Pacman
Pacman ikili ve kaynak paket yönetimini sağlayan bir paket yöneticisidir. Paketleri indirme, kurma, yükseltme ve bağımlılık çözme gibi temel özellikleri vardır.
Pacman hakkında daha detaylı bilgiye Pacman sayfasından ulaşabilirsiniz.
Faydalı komutlar
Paket hakkında bilgilere ulaşmak için gerekli komutlara -Qh kullanarak ulaşabilirsiniz.
pacman -Qh
Yerel veritabanı ile uzaktaki veritabanını sekronize etmek için:
pacman -Sy
Sistemdeki bütün paketleri yükseltmek için:
pacman -Su
Senkronizasyon ve güncellemeyi bir arada yapmak için:
pacman -Syu
Paket kurmak için (bağımlılıklarıyla birlikte):
pacman -S packageA packageB
Senkronizasyon ve paket kurma işini bir arada yapmak için:
pacman -Sy packageA packageB
Bağımlılıklarını kaldırmadan bir paketi kaldırmak için:
pacman -R package
Bağımlılıklarıyla birlikte bir paketi kaldırmak için:
pacman -Rs package
(-Rs parametresi -R parametresine tercih edilmektedir. Böylece gereksiz bağımlılıklardan kurtulmuş olursunuz.)
Paket aramak için:
pacman -Ss kelime
Kurulu paketleri listelemek için:
pacman -Q
Kurulu paketleri sürümlerini göstermeden listelemek için:
pacman -Qq
Yerel veritabanında paket aramak için:
pacman -Q paket
Kurulu bir paket hakkında bütün bilgilere ulaşmak için:
pacman -Qi paket
Bir paketin barındırdığı bütün dosyaları görmek için:
pacman -Ql package
Tam yolu ile verilen dosyayı hangi paketin sahiplendiğini görmek için:
pacman -Qo /bin/ls
Kullanılmayan paketleri görmek için:
pacman -Qdt
Örnek: Diyelim ki, mplayer programını çalıştırdınız ve libgssapi.so.2: cannot open shared object file hatasını verdi. Bu durumda,
pacman -Ql | grep libgssapi.so.2
yazarak hangi paketin o dosyayı içerdiğini görebilirsiniz. Mesela, komutu verdikten sonra şu çıktıyı aldınız diyelim:
heimdal /usr/lib/libgssapi.so.2 heimdal /usr/lib/libgssapi.so.2.0.0
heimdal paketinin libgssapi.so.2 dosyasını barındırdığını gördük. Bundan sonra yapmamız gereken tek şey, heimdal paketini tekrar kurmak olacaktır:
pacman -Sy heimdal
Pacman'in önbelleğini hız için iyileştirmek için şu komutu vermelisiniz:
pacman-optimize
Sisteminizde kurulu kaç paket olduğunu öğrenmek için:
pacman -Q | wc -l
PKGBUILD'ini derlediğiniz paketi kurmak için:
pacman -U packagename.pkg.tar.gz
Not: pacman için bir çok parametre bulunmaktadır. man pacman komutu veya pacman sayfasını okumanız tavsiye edilmektedir.
TODO: Files
TODO
Daha Fazla Bilgi
Daha fazla bilgi ve destek için ana sayfamıza, wikide arama sayfasına, forumlarımıza, IRC kanalına, ve e-posta listelerine uğrayabilirsiniz.
SSS
Yeni başlayanlar için Sıkça Sorulan Sorular sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Ayrıca yeni başlayanlar için forum (İngilizce) sayfası da bulunmaktadır.
Terminoloji
Arch terminolojisi hakkında bilgi için bu makaleyi (İngilizce) ziyaret ediniz.
Herşey tamam şimdi ne yapmalıyım?
Şu sayfaları okumak isteyebilirsiniz:
Arch Linux Kullanıcı Topluluğu (AUR)